Abstract:

Çeltik, gıda güvenliği açısından global olarak önemli bir rol oynamaktadır ve iç tüketimin yüksek olmasından dolayı da Türkiye’de de önemli bir üründür. Çeltik ekimi Karadeniz ve Marmara bölgelerinde yoğunlaşmakla birlikte çok az olarak Güney Doğu Anadolu bölgesinde de yetiştirilmektedir. Yabancı otlar, çeltik ekim alanlarında mücadelesi en zor etmenlerden biri olup mücadele edilmediği taktirde yetiştiricilik sistemlerine, çeltik çeşidine, yabancı ot türüne ve yoğunluğuna bağlı olarak yaklaşık %40’tan fazla ürün kaybına neden olmaktadır. Türk çiftçisi yabancı otları kontrol altına almak ve artan işçilik masraflarından dolayı ekim metodunu, fidelemeden suya ekime dönüştürmüştür. Bu üretim sisteminde çeltiğe devam edilmesi sonucunda hızlı çoğalabilme kapasitesine sahip ve suya adapte olmuş rekabetçi yabancı otlar sorun olmaya başlamıştır. Birçok çiftçi bu sistemde yabancı ot kontrolü için herbisitlere güvenmektedir. Acetolactate sentezi inhibitörleri (ALS) 1990’lı yıllardan bu yana yoğun olarak çeltikte kullanılmaktadır. Geniş kullanım alanı bulan diğer bir grup ise Acetylcoenzymecarboxylase (ACCase) inhibitörü herbisitlerdir. Aynı etki mekanizmasına sahip herbisitlerin uzun yıllar kullanılması sonucunda herbisitlere dayanıklı yabancı ot türü sayısı ve populasyonu hızlı bir şekilde artmıştır. Çeltik ekim alanlarının yoğun olduğu Asya, Amerika ve Avrupa ülkelerinde sorun olan yabancı ot cinslerine bakıldığında özellikle Echinochloa cinsine ait türlerin önemli sorunlar yarattığı ve kontrolünün güç olduğu görülmektedir. Echinochloa cinsi dünya genelinde alttürler ve varyeteleri dahil olmak üzere yaklaşık 50 türe sahiptir ve bunların büyük bir bölümü sucul ortama adapte olmuşlardır. Echinochloa cinsine ait ve son yıllarda tespit edilen E. oryzicola Vasinger. syn: E. phyllopogon] birçok ülkenin çeltik ekim alanlarında olduğu gibi Marmara ve Karadeniz bölgesi çeltik ekim alanlarında da önemli bir sorun haline gelmiştir. Birçok ülkede çeltik tarımında önemli sorun olmasına rağmen,Türkiye’de istilası ve istila süreci tam olarak bilinmeyen diğer bir istilacı tür kırmızı çeltiktir (Oryza sativa L.). Bu tür Türkiye’ye son yıllarda girmiş ve çeltik üretim alanlarında seleksiyon Tokat/Turkey baskısıyla üretim alanlarına adapte olarak önemli bir yabancı ot haline gelmiştir. Ülkemize girişi Avrupa’dan veya bu yabancı otun sorun olduğu diğer çeltik ithali yapılan sub-tropik ülkelerden tohumluk yoluyla girdiği tahmin edilmektedir. Kültüre alınan çeltikle yakın akraba olması nedeniyle tarımsal uygulamalar ve ekolojik koşullar istilası için uygundur. Gerek E. oryzicola gerekse O. sativa çeltik tarımında meydana getirdikleri sorunlar ve mücadelelerinde yaşanan zorluklar nedeniyle üzerinde çalışmaların yoğunlaştırılması ve yeni mücadele stratejilerinin geliştirilmesi gereken iki önemli istilacı tür olarak karşımızdadır.

Keywords: