Abstract:

Türkler, sosyo-kültürel süreç içerisinde bazı davranış kalıplarına olumlu anlamlar yükleyerek aynı zamanda bu davranış kalıplarının inşasına ve korunmasına önem vermişlerdir. Toplum tarafından onaylandığı için tekrarlanarak kalıp haline gelen davranışlar, geçen yüzyıllar içerisinde soyut anlam kazanarak birer değer haline gelmiştir. Dolayısıyla sosyo-kültürel hayatın bir yansıması olan edebi ürünlerde bu değerlerin işlenmesi kaçınılmaz bir hal almıştır. Anonim halk edebiyatı ürünlerinden olan menkıbelerde de muhataba verilmek istenen mesaj, kuru bir ileti olmanın dışında, halkın kültür kodlarına işlenmiş değerlerdir. Toplumlar, geleceklerini sağlıklı bir şekilde oluşturabilmek için bu değerleri gelecek nesillere aktarma ihtiyacı duyarlar. Bu çalışmada, Siirt menkıbeleri, değer eğitimi açısından ele alınmış, Siirt ilinde derlenmiş olan menkıbelerde, değerlerin nasıl ve ne sıklıkta işlendiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden metin inceleme yöntemi kullanılarak Siirt menkıbelerinde bulunan değerler tespit edilmiştir. Araştırmanın veri toplama kaynağını “Siirt Menkıbeleri ve Türbe Ritüelleri” adlı kitapta yer alan toplam doksan menkıbe oluşturmaktadır. Verilerin analizinde betimsel analiz yaklaşımı kullanılmıştır. İnceleme Rokeach’ın değer sınıflandırması çerçevesinde yapılmış, ulaşılan sonuçlar, değer eğitimi açısından yorumlanmıştır. Sonuç olarak kendini kontrol edebilme, yardımseverlik, geniş görüşlü olmak ve bilgelik gibi vasıta ve gaye değerlerin gelecek nesillere aktarımında menkıbelerin kullanılabileceği görülmüştür.

Keywords: