Abstract:

Özet Bu çalışmada Diyarbakır Havzası'nın güneydoğusunda yer alan İluh Deresi Havzası'nın jeomorfolojik özellikleri incelenmiştir. İluh Deresi Havzası, güneyden Raman Dağı, doğu-kuzeydoğudan Kıra Dağı ile sınırlandırılmış bir senklinale karşılık gelmektedir. Havza akarsular tarafından derince yarılmamış olduğu için ova özelliği göstermektedir. Tilmis Ovası olarak bilinen havza, "Batman Ovası" olarak da adlandırılmaktadır. Havzanın oluşumu, içerisinde yer aldığı Diyarbakır Havzası'nın oluşumu ile paralellik göstermektedir. İluh Deresi Havzası, Diyarbakır Havzası içerisinde Miyosen ve Pliyosen'de yaşanan kıvrılma ve kırılma hareketlerinden sonra belirmiştir. Kuvaterner döneminde görülen volkanik faaliyet ve aşındırma sonucunda da günümüzdeki şeklini almıştır. Ortalama 650-800 m yükseltilerinde yer alan ve güneydoğuya doğru kapanan havza güneyden Raman Dağı Antiklinali ile sınırlandırılmıştır. Güney yamaçları sağ yanal doğrultu atımlı Raman Fayı tarafından kesilmiş olan Raman Dağı, zengin petrol yataklarına sahiptir. Bu antiklinal orta bölümünde KB-GD doğrultulu faylarla kesilerek kanyon şekilli Maymune Boğazı oluşmuştur. Boğaz geçmişte Batman Çayı tarafından kullanılmış olduğu için bir klüz özelliği göstermektedir. Doğuda yer alan Kıra Dağı volkanik bir plato özelliğindedir. Havzayı batıdan sınırlandıran Batman Çayı Vadisi'nde ise farklı yükseltilerde 5 taraça sistemi belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: İluh Deresi, Tilmis Ovası, Diyarbakır Havzası, Jeomorfoloji, Raman Dağı, Maymune Boğazı.     Abstract   This study investigates the geomorphological characteristics of the Basin of Iluh Creek located in the southeastern part of the Diyarbakır Basin. The Basin of Iluh Creek corresponds to a syncline delimited by Raman Mountain on the south and Kıra Mountain on the east and north. This basin exhibits the characteristics of a plain as it is not deeply split by streams. This basin, which is known as Tilmis Plain, is also called as "Batman Plain". The formation of the Basin of Iluh Creek is in parallel with the formation of Diyarbakır Basin, which also includes that basin. The Basin of Iluh Creek was established after the folding and faulting movements during the Miocene and Pliocene. It has taken the present shape as a result of volcanic activities and erosions during the Quaternary. Located at an average altitude of 650 to 800 meters and closed towards the southeast, the Basin of Iluh Creek is delimited by the Anticline of Raman Mountain on the south. The Raman Mountain, whose southward slopes are cut by the right-lateral Raman Fault, has rich oil fields. This anticline is cut from the center by the NW-SE trending faults, thereby resulting in the formation of the canyon-shaped Maymune Gorge. As this gorge was used by the Batman Stream in the past, it shows the characteristics of a mountain pass. The Kıra Mountain, which is located on the east, exhibits the characteristics of a volcanic plateau. Five terraces systems have been found at different altitudes on the Valley of Batman Stream which delimits the Basin of Iluh Creek on the west.   Keywords:   Iluh Creek, Tilmis Plain, Diyarbakır Basin, Geomorphology, Raman Mountain, Maymune Gorge  

Keywords: