Abstract:

Manzum sözlükler, sıbyân mekteplerinde dil öğretimine yardımcı olması amacıyla yazılmış eserlerdir. Bu sözlükler, özellikle 5-10 yaşlarındaki çocuklara Farsça ve Arapça öğretiminde kullanılmıştır. Manzum sözlükler, hacim bakımından küçük olmalarına rağmen muhteva açısından zengin içeriğe sahiptir. Manzum sözlüklerde sadece dil öğretilmez, örneğin edebî sanatlar, aruz ve taktî gibi konularda da öğretici bilgiler verilir. Anadolu sahasındaki manzum sözlükler yazılış tarzı olarak genellikle Türkçe-Farsça, Türkçe-Arapça şeklinde iki dilli olarak kaleme alınmışlardır. Fakat kimi zaman Türkçe-Farsça-Arapça şeklinde üç dille de yazılmışlardır. Manzum sözlükler arasında en çok dikkat çeken eser, Şâhidî İbrahim Dede’nin Tuhfe-i Şâhidî adlı eseridir. Tuhfe-i Şâhidî, Mesnevî’deki anlaşılması güç kelimeleri açıklamak amacıyla yazılmıştır. Manzum sözlük şerhleri ise ihtiyaca binaen kelimelerin doğru harekelenişi, edebî sanatlar, aruz bahirleri, vezinler ve taktî hakkında ayrıntılı bilgiler vermek amacıyla kaleme alınmıştır Klasik Türk edebiyatı sahasında manzum sözlük ve manzum sözlük şerhleri üzerine yapılan çalışmalar son yıllarda artmakla birlikte özellikle manzum sözlük şerhleri ile ilgili hâlâ keşfedilmeyi bekleyen yüzlerce eser vardır.  Bu çalışmada manzum sözlükler hakkında bilgi verilecek ve onlara yapılan şerhlerin öneminden bahsedilecektir. Manzum sözlük şerhlerinden biri olan 18. yüzyıl şârihlerinden Bosnalı Atfî’nin Şerh-i Tuhfe adlı eseri tanıtılacak ve şerh metodu hakkında bilgi verilecektir.

Keywords: