Abstract:

XIII. yüzyılın ikinci yarısında meydana gelen Moğol istilası Anadolu ’ya çok sayıda Türk ve Moğol kabilesinin gelmesine sebep olmuştur. Moğollar, askeri birliklerini teşkil eden Moğol ve Türk aşiretlerini Anadolu ’nun doğu bölgelerine yerleştirdiler. Zira Doğu Anadolu yaylak-kışlak hayat tarzını sürdüren bu aşiretler için uygun özellikleri barındırmaktaydı. İlk kez Celaleddin Harezmşah ’ı takip eden Çurmağun Noyan ’la birlikte gelen bu topluluklar arasında Uygur , Karluk ve çok sayıda Türkmen topluluğu da vardı. Bu bağlamda Yassıçemen yenilgisinden sonra, çoğunluğu Kanglı ve Kıpçak Türklerinden müteşekkil Harezmli ordusu başıboş bir vaziyette Anadolu’ya dağılmıştı. Selçuklu ve Eyyubi hizmetine alınan bir grup Harezmlilerin Van ve çevresine iskân edildikleri yer adlarından anlaşılmaktadır. Ayrıca Selçuklu fütühatıyla Azerbaycan’a gelen çok sayıda Oğuz boyunun Moğol istilasıyla birlikte Doğu Anadolu’ya ve bilhassa Van Gölü Havzası’na akın ettiği kaynaklarda anlatılmaktadır. Bölgeye esas büyük nüfusun gelişi Hülegü’nün Batı seferi sonucunda olmuştur. Hülegü’nün ordusunda başta Uyrat, Sulduz, Celayir, Tatar, Sünit olmak üzere çok sayıda Moğol boyu vardı. Bu Moğol kabileleri Van Gölü’nün kuzeyindeki Aladağları yaylak olarak kullanıyorlardı. İlhanlı devletinin yıkılışından sonra da bölgede varlıklarını devam ettireceklerdir. Hülegü yöreyi stratejik öneminden dolayı Ahlat merkezli bir eyalet içerisine aldığı gibi bölgeye Türk ve Moğol boylarını da iskan etmiştir. Akkoyunlu ve Kara Koyunlu Türkmenlerinin de Moğol istilasıyla geldikleri düşünülürse Van Gölü Havzası’nın demografik yapısının nasıl teşekkül ettiği daha iyi anlaşılmaktadır. Yukarıda bahsi geçen Türk-Moğol boyları, önce İlhanlı devleti içerisindeki taht mücadeleleri, ardından devletin yıkılmasıyla başlayan hâkimiyet mücadeleleri ve nihayet Kara Koyunlu ve Akkoyunlu mücadeleleri sonucunda başta İran ve Orta Anadolu olmak üzere çevreye göç edeceklerdir.

Keywords: