Abstract:

Bu çalışmada, önce tek dilli Türkçe sözlüklerin maddeleri tanımlama yöntemleri üzerinde durulacak, daha sonra anlamlara verilen örnekler değerlendirilecektir. Sözlükler üzerinde yapılan değerlendirmelerde, madde başı tanımlamalarının kimi zaman yetersiz olduğu, kimi zaman da geniş ansiklopedik bilgi verdiği; özellikle terimlerin tanımlarının alan uzmanlarınca yapılmamasından kaynaklanan eksiklik ve yanlışlıkların bulunduğu vb. sorunlar tespit edilmiştir. Türkçe sözlüklerde anlam sıralamasında aynı sistemin uygulanmadığı, kimi uyumsuzluk ve karışıklıkların bulunduğu, Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük'te deyim ve atasözlerine yer verilirken bazı sözlüklerin bunları almadığı görülmüştür. Makalemizde bu tespitlerimiz örneklerle açıklanacaktır. Çalışmanın ikinci bölümünde maddelerin tanıklanması konusu ele alınacaktır. Sözlüklerde verilen anlamların daha iyi anlaşılması için mutlaka örnek cümle / cümlelerle tanıklanması gerekmektedir. Bu konuda da sözlükler arasında uyum olmadığı görülmektedir. TDK Türkçe Sözlük'te tanıklama çoklukla edebî eserlerden taranmış örneklerle yapılmış, nadiren masa başı örnekler de kullanılmıştır. Bu sınırlama birçok maddenin örneklendirilememesine yol açmıştır. Çünkü bir dilin söz varlığının tamamının edebî eserlerde kullanılmış olması mümkün değildir. Gazete, dergi, ders kitabı, bilimsel eser, konuşma dili hatta sosyal medyadan seçilecek örnek cümlelerle bu eksikliğin giderilmesi mümkündür. İkinci bir husus da örnek cümle seçiminde sözlükler arasındaki farklardır. TDK Türkçe Sözlük, her anlama yalnız bir örnek verirken mesela MEB Örnekleriyle Türkçe Sözlük'te bazen 6 örnek cümlenin yer aldığı görülmektedir. Sözlüklerdeki tanıklama sorunu, yüzlerce yazarın eserlerinin taranması, yazılı basının verileri ve sanal dünyadan oluşturulacak büyük bir derlemden faydalanarak çözülebilecektir.

Keywords: