Abstract:

Bir dilin söz varlığını ortaya koymak için hazırlanan sözlüklerden biri de ağız sözlüğüdür. 1932 yılında kurulan Türk Dili Tetkik Cemiyeti (Türk Dil Kurumu) ile birlikte ağızlardan toplanan söz varlığı unsurlarıyla oluşturulan ağız sözlüğü, Türkiye Türkçesi Ağızları için önemli bir kaynaktır. Derleme yoluyla oluşturulan ağız sözlükçülüğü, konuşulan dilin aynı coğrafya içerisinde bölgesinden köyüne kadar tarihî ve etnik yapısı, kültürü ve örfüyle ilgili bilgilerin ne denli benzerlik ve farklılıklara sahip olunduğunun belirlenmesinde, ölçünlü dilde bulunmayan veya anlam farklılığına uğramış olan sözcüklerin tespitinde ve de unutulmaya yüz tutmuş olan eskicil sözcüklerin belirlenmesinde önemlilik arz eder. Derleme Sözlüğü üzerine çeşitli konularda birçok araştırmacı tarafından incelemeler gerçekleştirilmiştir. Başta ağız çalışmaları ve ağız sözlükçülüğü olmak üzere ülke sınırları içerisinde yer alan bölgelerden “Derleme Sözlüğüne Katkılar” başlığı altında yapılan çalışmalar, deyimler, atasözleri, eskicil sözcükler, ağızlar üzerine yapılmış gramer çalışmaları ve sağlık deyişleri gibi konu başlıkları incelenen konular arasındadır. Dünya ile ülkemizi de etkisi altına alan COVID-19 küresel salgını ile birlikte yayın organlarında birtakım sağlık terimleri sıklıkla kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle bu sağlık terimlerinden biri olan ve salgın anlamında kullanılan “pandemi” sözcüğünden yola çıkılarak Türkiye Türkçesinin ağızlarının derlenmesiyle oluşturulan Derleme Sözlüğü’ndeki salgın hastalık, bulaşıcı hastalık ve bu yolla ortaya çıkan hastalık adlarının halk deyişlerindeki karşılıkları üç başlık altında sınıflandırılarak bu çalışmada ele alınmıştır.

Keywords: