Abstract:

Türkmen Türkçesi Oğuz grubu Türk dillerinin doğu kolunu, Türkiye Türkçesi ile Azerbaycan Türkçesi ise batı kolunu teşkil eder. Oğuz Türklerinin bir bölümü 17. yüzyıla kadar Anadolu, Suriye, İran ve Irak coğrafyasında aynı edebî dili kullanmışlardır. Bu yüzyıldan sonra Azerbaycan Türkçesi ile Osmanlı Türkçesi farklı iki edebî dil oluşturmuştur. Türkmen Türkleri ise 18. yüzyıla kadar Orta Asya Türklerinin ortak yazı dili olan Çağatay Türkçesini kullanmışlardır. 18. yüzyıldan sonra ise Türkmen Türkçesinin temelini teşkil eden dil özellikleri oluşmuştur. Batı grubundaki diğer lehçelere oranla Eski ve Orta Türkçe dönemine ait fonetik ve morfolojik bazı unsurlar ile söz dağarcığının önemli bir kısmı Türkmen Türkçesinde korunmuştur. Bu yönüyle Türkmen Türkçesinin söz varlığının temelini Türkçe sözcükler oluşturur. Bunun yanında Rusçadan, Arapçadan, Farsçadan ve Moğolcadan alınan sözcükler de oldukça yoğundur. Arapça ve Farsçadan alınan sözcükler Türkmen Türkçesinin dil özelliklerine uydurulmuştur. Arapça ve Farsçadan alınan sözcüklerin Türkmen Türkçesinin dil hususiyetlerine uydurulması sürecinde sözcükler şekilsel açıdan çok büyük değişikliğe uğramıştır. Öyleki bu sözcüklerin bir kısmı neredeyse tanınmayacak duruma gelmiştir. Özellikle ünsüz benzeştirmeleri, ünlülerin ünsüzler üzerindeki etkisi, ünsüz düşmeleri, ünlü-ünsüz uyumu gibi değişik ses olayları neticesinde sözcüklerin büyük bir kısmının değiştiği görülür. Bugün Türkiye Türkçesinde asli özelliklerini koruyan Arapça ve Farsça menşeli birçok sözcük Türkmen Türkçesinde bu özelliklerini kaybetmiş, Türkmen dilinin dil hususiyetlerine bağlanmıştır. Bu çalışmada Türkmen Türkçesi edebî ürünleri ve sözlüklerindeki Arapça ve Farsçadan alınmış sözcüklerin ünsüzlerinde görülen ses olayları incelenmiştir.

Keywords: