Abstract:

Dilin sürekli bir değişim içinde olduğu bilinmektedir.) Dildeki değişmelerde etkili olan iki önemli unsur zaman ve zemindir (coğrafya). Zaman bağlı ortaya çıkan değişmeler tarihsel dilbiliminin konusuyken, coğrafyaya bağlı olarak ortaya çıkan değişmeleri, ağız araştırmaları incelemektedir. Gerçekten de ağız araştırmaları, ses, biçim, söz varlığı gibi dilin birçok alanında coğrafyaya bağlı olarak ortaya çıkan değişmeleri konu edinir. Bireylerin, kullandıkları sözcükler, ekler ya da söyleyiş özellikleri ait oldukları coğrafya hakkında bilgiler sunar. Birbirinden uzak iki yerleşim yerinde görülen ortak sözcükler, biçimler ya da söyleyiş özellikleri, bu iki yer arasındaki mevcut kültür ortaklığının habercisidir. Bu durumda sözcüklerden, eklerden ya da söyleyiş özelliklerinden yola çıkılarak farklı bölgeler arasındaki kültür bağları tespit edilebilir. Dahası ortak sözcükler için haritalar oluşturularak, mevcut kültür bağları görsel biçimde sunulabilir. Bu çalışmada, Şanlıurfa ağzında yaşayan bazı kelimelerden yola çıkarak, başka yerlerle Şanlıurfa arasındaki söz varlığı ortaklığı tespit edilmiştir. Hacimle ilgili sorundan dolayı çalışmada sadece 7 kelime kullanılmıştır. Kelimelerin seçiminde yaygınlık ve kullanım sıklığı ölçüt alınmıştır. apar-, baya / bayak(ı) / bayahtan, bıldır, cibinnik, kahınç / kakınç, soyha, yaylım kelimelerinin nerelerde kullanıldığı harita üzerinde gösterilerek sözcük haritası oluşturulmuştur. Eğitim bilimciler eğitim ve öğretimde görselliğin önemli bir unsur olduğunu belirtmekte, görsel materyallerin eğitim öğretimi kolaylaştırdığını ve kalıcılaştırdığını vurgulamaktadır. Bölgeler arasındaki kültürel ortaklığı görsel olarak sunan sözcük haritalarının kullanılması, ağız araştırmalarına yeni bir zenginlik katacaktır.

Keywords: