Abstract:

Osmanlı Devleti’nin birçok vilayetinde olduğu gibi, Diyarbekir’de de özellikle 19.yüzyılın ikinci yarısından itibaren yabancı devlet okulları ile azınlık okullarının açılışında büyük bir artış gözlendi. İlk zamanlarda bu duruma kayıtsız kalan ve hatta zaman zaman bu okullara parasal destek veren Osmanlı Devleti, 1890’dan itibaren sıkı bir denetim uygulamaya çalıştı. Osmanlı Devleti’ni böyle bir yola sevk eden temel sebep, birer fesat ve kışkırtma merkezi haline gelen söz konusu okulların açılış ve faaliyetlerinin, yabancı devletlerin himaye ve desteği nedeniyle engellenememesi idi. Yabancı okulların açılışını durduramayan Osmanlı Devleti, Diyarbekir vilayetinde sayıları günden güne çoğalan yabancı ve azınlık okullarını, diğer bölgelerde olduğu gibi, ruhsatname verme, ders kitaplarının denetimi, Osmanlıca muallimi tayini ve mekteplerin yıllık genel teftişi gibi çeşitli yöntemlerle denetlemeye çalıştı. Ancak, Çüngüş Ermeni Mektebi, Taşnaksütyun Ermeni Mektebi ve Mardin Protestan Mektebi gibi pek çok okulda sözü edilen zararlı faaliyetler tam olarak önlenemedi. Bu durum, 1895 yılında, yurdun bir çok yerinde olduğu gibi, Diyarbakır’da da geniş çaplı bir Ermeni isyanının ortaya çıkmasına büyük ölçüde zemin hazırlamıştır

Keywords: