Abstract:

Çağdaş hukuk sistemlerinde kanunların genelliği ile belli bir kişiyi hedef almayan, özel ve ârizî bir durumu değil önceden belirlenmiş, soyut, kapsadığı herkese hitap eden hükümler kastedilmektedir. Bu açıdan bakıldığında kanunun genelliği kanun önünde herkesin eşit olması ile aynı şeyi ifade eder. Ancak çağdaş ceza hukukunda eşitlik ile nispi eşitlik anlaşılıp her şeyi ile eşit olan kimseler arasındaki bir eşitlikten bahsedilebilir. Eşit olmayanların aynı cezai müeyyidelere muhatap olması bu eşitlik anlayışına ters bir durumu meydana getirir. İslam ceza hukukunda kanun önünde eşitlik söz konusu olduğunda bunun cezanın ilgili olduğu hak grubu ile yakından ilgisi olduğu gibi ceza türü ile de ilgisi vardır. Hakların Allah hakkı ve kul hakkı diye iki grupta mütalaa edilmesi sebebiyle kul hakkına ilişkin olan cezalarda eşitlik ilkesine riayet edildiği söylenebilir. Bu alanda da her ne kadar mezhepler arasında farklılık bulunsa da Hanefî mezhebi eşitlik ilkesinin önemli savunucularından birisidir. Ceza hukukunun genel ilkeleri bağlamında İslam ceza hukukunda umumiliğini konu edinen bu çalışma, İslam ceza hukukunda cezalarda umumilik ilkesinin işletilip işletilmediğini, umumiliğe aykırı hükümlerin bulunup bulunmadığını belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmada öncelikle ceza hukukunda genellik ile neyin kastedildiği modern ceza hukuklarından araştırılacak, akabinde İslam ceza hukukunda had, kısas ve ta‘zir ana başlıkları altında cezalarda umumiliğin olup olmadığı değerlendirilecektir.

Keywords: