Abstract:

Ahkâm Defterleri, temelde halkın şikâyet ve problemlerini çözüme kavuşturmak ve adaleti tesis etmek amacıyla düzenlenmiştir. Osmanlı bürokrasisinde 16 eyâlet adına tutulan bu defterlerden birisi de Diyarbekir Eyaleti adına düzenlenmiştir. Bu defterlerde, başta Amid olmak üzere Mardin, Çemişgezek, Harput, Siverek, Hasankeyf, Ergani, Siirt, Çapakçur, Tercil, Kulp, Çermik, Pertek, Sincar, Atak, Musul gibi sancaklara dair şikâyet kayıtları bulunmaktadır. Bu defterlerden Amid sancağının idari merkezi olan Amid kazâsı ve kazâya bağlı nahiyelerden gelen şikâyetler yaklaşık seksen yıllık bir dönem içerisinde tespit edilmiş ve bu şikâyetler konularına göre tasnif edilerek çalışmada kullanılmıştır. 1700-1800 yılları arasında Amid kazâsı’nda yaşayan insanların en çok hangi konudan şikâyet ettikleri, şikâyetlerin kazâ merkezinde mi, yoksa kırsalda mı daha fazla olduğu ve devletin bu şikâyetlere getirdiği çözümler başta ahkâm defterlerine yansıdığı kadarıyla incelemeye tabi tutulmuş olup, ayrıca konunun desteklenmesi adına diğer arşiv vesikalarından da istifade edilmiştir. Böylece 18. yüzyılda Amid halkının gündelik yaşamı aydınlatılmaya çalışılmıştır.

Keywords: