Abstract:

Türklerde mutfak kültürü köklü bir geçmişe dayanmaktadır. İlk avcılık ve toplayıcılık faaliyetleriyle başlayan bu süreç, Orta Asya'dan Anadolu'ya uzanan zaman diliminde yerleştiği coğrafyalardan da etkilenen Türklerin edindiği deneyimlerle kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Söz konusu kültür birikiminin izleri, ilk yazılı belgelerimizden itibaren takip edilebilmektedir. Türk dili sahasında temel bilimler, beşerî ve sosyal bilimler, sağlık bilimleri olmak üzere birçok alanda yüzyıllardır sayısız eser yazılmıştır. Genel olarak kültürün bir parçası olarak sosyal bilimler içerisinde değerlendirilen mutfak kültürü de bu alanlardan biridir. Türkçenin bilinen ilk sözlüğü Dîvânu Lugâti’t-Türk başta olmak üzere çeşitli sözlüklerde, atasözü ve deyimlerde, halk anlatılarında, edebî ürünlerde, literatürüne ait zengin örneklere rastladığımız konu üzerine spesifik çalışmalar yapıldığı da bilinmektedir. Özellikle Osmanlı Dönemi’nde yeme-içme kültürü, yemek pişirme usülleri, sofra adabı, alaturka ve alafranga mutfak anlayışı gibi bahisleri içeren çok sayıda eser kaleme alınmıştır. Konumuzun esas malzemesini oluşturan yemek kitaplarıyla ilgili, daha önceki dönemlerde de örneklerine rastladığımız bazı yazma eserlerin yanı sıra Osmanlı Türkçesi Dönemi’nde (bilhassa 19. yüzyılda) yazılmış pek çok yemek kitabı bulunduğu söylenebilir. Bu çalışmada Osmanlı Türkçesi döneminde yazılmış yemek kitapları hakkında kısa bilgi verilecek, özellikle 19. yüzyılda yazılmış eserlerden örneklerle Türk mutfak kültürü ile ilgili bazı Türkçe veya Türkçeleşmiş terimler (yemek ve alet adları) değerlendirilecektir. Değerlendirmeler yapılırken çeşitli kaynak eserlerden de yararlanılmıştır.

Keywords: