Views
7
Tevhid risâleleri, Allah’ın varlığı, birliği, tek ve eşsiz oluşunu anlatmayı gaye edinen eserlerden olup dinî literatürde önemli bir yere sahiptir. İslâm ilim geleneğinde özellikle kelam ve tasavvuf alanında pek çok tevhid risâlesi yazılmıştır. Bunlardan biri de tasavvuf edebiyatı alanında örnek teşkil edebilecek, Şeyh Ahmed İlâhî’nin yazdığı Risâle-i Tevhidiyye adlı eserdir. Kaynaklarda aslen Buharalı olduğu belirtilen Ahmed İlâhî, Anadolu’ya Fatih Sultan Mehmed döneminde geldiği (15. yüzyıl), önce Bursa’da Yoğurtlu Baba Dergâhı civarında bir cami ve dergâh yaptırdığı daha sonra Fatih Sultan Mehmet’le görüşmek için İstanbul’a gittiği bilinmektedir. İstanbul’da Ayasofya Camii’nde vahdet-i vücûdla ilgili vaazı ile dikkatleri üzerine toplayan Molla İlâhî, geçen zaman diliminde Fatih’in isteği üzerine bazı tasavvuf eserlerini tercüme ve şerh etmiştir. Makaleye konu olan Risâle-i Tevhidiyye, Fatih Sultan Mehmed’in talebi üzerine yazılan eserlerden biridir. Bu çalışmada, Risâle-i Tevhidiyye’nin Süleymaniye Kütüphanesi Kemal Edip Koleksiyonu, numara 56, 305b-306b varaklarında yer alan, bilinen tek nüshası ele alınmaktadır. Risalenin mihverini Farsça bir beyit oluşturmaktadır. Tevhidle ilgili bu beyit, âyetlerden iktibasla izah edilmektedir. Bu çalışmada öncelikle müellifin kısa biyografisine ve eserlerine yer verilmektedir. Ardından Risâle-i Tevhidiyye, günümüz Türkçesine çevrilmektedir. Eserin fiziksel özellikleri şekil ve muhteva bakımından değerlendirilmek suretiyle, eserde yer alan sembolik ve veciz ifadeler, tasavvufî ve edebî anlamlar literatürdeki muhtelif kaynaklardan istifa edilmek suretiyle genişletilmiştir. Ayrıca araştırmanın ek kısmında, Risâle-i Tevhidiyye’nin tıpkıbasımına, risâle sonunda bulunan şiirlere ve tercümesine yer verilmiştir. Öte yandan Ahmed İlâhî'nin de eserlerinde çağdaşı Abdullah-ı İlâhî gibi “Molla İlâhî” mahlasını taşıması, bazı eserlerinin Abdullah-ı İlâhî'ye atfedilmesine neden olmuştur. Bu yüzden isim benzerliğinden dolayı gerek yaşam öyküsü gerekse eserlerin aidiyeti noktasında ortaya çıkabilecek muhtemel karışıklığa dikkat edilmelidir. Tüm bu hususları göz önüne aldığımızda, bu makalenin, biyografisi ve eserleri hakkında son derece az ve sınırlı bilgi bulunan Ahmed İlâhî ve onun tevhid yaklaşımı hakkındaki mevcut boşlukların en azından bir kısmını dolduracağına inanıyoruz.
The treatise of tawhid are among the works that aim to explain the existence, unity, and uniqueness of Allah and have an important place in the religious literature. Many tawhid treatises have been written in the Islamic scientific tradition, especially in the field of theology and sufism. One of these is Sheikh Ahmed Ilāhī's work called Risāle-i Tawhidiyye, which can be an example in the field of Sufi literature. It is known that Ahmed İlāhī, who is stated in the sources to be originally from Bukhara, came to Anatolia during the reign of Mehmet the Conqueror (15th century), first built a mosque and a lodge around the Yoğurtlu Baba Lodge in Bursa, and then went to Istanbul to meet with Sultan Mehmet the Conqueror. Molla Ilāhī, who attracted attention with his sermon about wahdah al-wujūd in the Hagia Sophia Mosque in Istanbul, translated and annotated some Sufi works overtime upon the request of Fatih. Risāle-i Tawhidiyye, which is the subject of the article, is one of the works written at the request of Fatih Sultan Mehmed. In this study, the only known copy of Risāle-i Tawhidiyye, located in Süleymaniye Library Kemal Edip Collection number 56, pages [305b-306b], is discussed. The axis of the treatise is a Persian couplet. This couplet about Tawhid is explained with quotes from the verses. In this study, first of all, the short biography and works of the author are included. Later, Risāle-i Tawhidiyye was translated into modern Turkish. Physical properties of the work; by evaluating the form and content, the symbolic and concise expressions, mystical and literary meanings in the work have been expanded by using various sources in the literature. In addition, in the appendix of the research, the facsimile of Risāle-i Tawhidiyye, the poems at the end of the treatise and their translation are included. On the other hand, the fact that Ahmed İlāhī carried the pseudonym "Molla İlāhī" in his works, like his contemporary Abdullah-ı İlāhī, caused some of his works to be attributed to Abdullah-ı İlāhī. Therefore, due to the similarity of names, attention should be paid to the possible confusion that may arise in terms of both the life story and the belonging of the works. Considering all these issues, we believe that this article will fill at least some of the existing gaps about Ahmed Ilāhī and his approach to tawhid, about which there is extremely little and limited information about his biography and works.
Article Detail 
Similar Articles
Download PDF
Journal Information
Listen Paper
Cite
Print This Page
Share
Mendeley
