Abstract:

Osmanlı Başkenti İstanbul’da Amerikan Protestan misyonerlerinin faaliyetleri 1831 yılında İstanbul’un Batı Türkiye Misyonu’nun bir istasyonu olarak teşkil edilmesiyle başlamıştır. Tanzimat ve Islahat Fermanı ile misyoner faaliyetleri artmıştır. II. Abdülhamid misyoner faaliyetlerini engellemeye çalışmasına rağmen, Amerikan elçiliği ve Amerikan Başkanı’nın devreye girmesi nedeniyle geri adım atmak zorunda kalmıştır. İttihat ve Terakki döneminde Türkçülük ve Osmanlıcılık eksenli bir politika izlenmiş, misyoner faaliyetlerinin engellenmesi için misyonerlerin kurum ve kuruluşları ile ilgili yeni düzenlemeler getirilmiştir. İttihat ve Terakki dönemi misyoner ve misyoner kurumları için yeni sıkıntılar ortaya çıkarmıştır. Misyonerler ve kurumları için yeni vergiler ve ödemeler getirilmiştir. Bunun yanında yabancı okullar konusunda kısıtlamalar getirilmiştir. Osmanlıcılık ve Türkçülük politikasının yoğun bir şekilde uygulanması yabancı ve misyoner karşıtlığını ortaya çıkarmıştır. Bu gibi durumlarda Amerikan Elçiliği hükümetle anlaşma yoluna gitmiş ve ilişkileri koparmamaya çalışmıştır. Amerikan misyonerleri, faaliyetlerini misyonerler ve diğer görevliler vasıtasıyla yürütmektedirler. I.Cihan Harbi öncesi ve sırasında misyonerler İstanbul’da çalışan sıkıntısı çekmiş, diğer istasyonlardan getirdikleri misyoner görevlileri vasıtasıyla İstanbul’daki çalışmaları yürütmüşlerdir. Amerikalı misyonerler İstanbul’da dini faaliyetlerini; Vlanga, İstanbul, Rum ve Emmanuel Protestan Kiliseleri’nde yürütmüşlerdir. Dünya Protestanların desteklediği ve genellikle bağışlarla ayakta duran bu kiliseler siyasi ve sosyal faaliyetlerin içerisinde olmuşlardır. Bu makalede Amerikan arşiv belgeleri ışığında İstanbul’da Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki misyoner faaliyetleri kısa bir şekilde açıklanmaya çalışılmıştır.

Keywords: