Özet:

Amerikan Protestan misyonerleri Osmanlı toprakları üzerindeki faaliyetlerini 1819 yılından itibaren başlatmıştır. Amerikan Board Teşkilatı misyonerler aracılığı ile Osmanlı toplumunu bütün detaylarıyla incelemiştir. Çeşitli etnik kimliklerle dolu olan Osmanlı İmparatorluğu son yüzyılında içinde çok sayıda Katolik ve Protestan misyoner barındırmaktaydı. Misyonerler tarafından, özellikle Amerikalı misyonerler tarafından, Osmanlı toplumuna nüfuz edebilmek için kullanılan en önemli araç eğitimdi Amerikalı misyonerler eğitim yoluyla insanları Protestanlığa kazandırma faaliyetlerini yürütebilmek için Anadolu’da 400’den fazla okul açmışlardır. Misyonerlik faaliyetlerini kısıtlamak için ilk girişimler 2. Abdülhamid döneminde başladı ve bu amaca yönelik olarak Gayrimüslim ve Yabancı Okullar Müfettişliği kuruldu. Ancak misyonerlik faaliyetlerini sınırlandırmak için yapılan çalışmaların yetersiz kaldığı anlaşılmaktadır. Tüm çabalara rağmen misyonerler tarafından okulların sayısı hızla artmıştır. Çoğu devletten ruhsat dahi almadan açılan bu okulların denetlenmesi veya kapatılması mümkün olmamıştır. Siyasi alanda gücünü gittikçe yitiren Osmanlı İmparatorluğu yabancı devletlerin müdahaleleri yüzünden bu okulları sınırlandırma çabalarında hep geri adım atmak zorunda kalmıştır. Bununla beraber misyoner okulları yeni öğretim yöntem ve tekniklerini Osmanlı topraklarına getirdikleri için hedeflemedikleri bir olumlu etkiyi de gerçekleştirmişlerdir. Bu çalışmada Amerikalı Protestan misyonerlerim eğitimle ilişkili faaliyetleri Osmanlı arşiv belgeleri ışığında ve ilgili araştırmaların yardımıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın temel amacı son dönemlerde açığa çıkan yeni orijinal belgelerle bu konudaki çalışmalara yeni bir perspektif getirmektir.

Anahtar Kelimeler: