Abstract:

Tımar ve Zeamet Ruznamçe Defterleri, Osmanlı Devleti’nde tımar sisteminin uygulanması ve işleyişine dair günlük muamelat hakkında detaylı veriler barındıran defter serilerinden birini oluşturmaktadır. Ruznamçe defterlerinin teşrifat ruznamçesi, ruznamçe isimli yevmiye defterleri ya da kazaskerlik ruznamçeleri gibi değişik şekilleri olmakla birlikte ibtidadan tımar verme, terfi, nakil, becâyiş gibi sebeplerle tımar kayıtlarının günlük olarak tutulduğu tımar ruznamçeleri, Osmanlı tarihinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu defterler, özellikle ilgili vilayetlere ait tımara hak kazanma ya da tımarı kaybetme sürecine dair geniş bir malumat sunmaktadır. Bu sürece ek olarak, tımarın tevcihâtındaki bürokratik muamelat ve ilgili vilayetteki taşra idarecileri ile bu idarecilerle tımar sahipleri arasındaki ilişkiler ağına da tanık olmak mümkündür.Bu çalışmanın konusu da, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Katalogu Defterhane-i Amire fonunda bulunan Tımar ve Zeamet Ruznamçe Defterleri’nin kaynaklık değeri üzerinedir. Bugüne değin üzerinde pek çalışılmayan bir kaynak grubu olan Tımar ve Zeamet Ruznamçe Defterleri’nin dilinin çözülmesi ve kaynaklık değerinin anlaşılması, Osmanlı tarihi araştırmalarına mühim bir katkı sağlayacaktır. Çalışmada, Başbakanlık Devlet Arşivleri Defterhane-i Amire fonunda bulunan Karahisar-ı Şarki Sancağı’nın özellikle Ordu ve yöresine ait kısımlar incelenmiştir. Bu katalogda bulunan defterler, bilhassa XVI. yüzyılda yoğun olarak görülmeye başlanmış ve XVIII. yüzyılın ortalarına kadar devam etmiştir. Bu uzun süreç içinde defterlerin tutulma sıklığı, tutulma şekli ve ihtiva ettiği verilerdeki süreklilikler ve değişimler, Osmanlı Devleti’nin ve tımar sisteminin geçirdiği süreci tahlil etmek açısından önemlidir. Tımar ve Zeamet Ruznamçe Defterleri de bu sürece kaynaklık eden önemli bir arşiv malzemesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sebeple çalışmamızda esas olarak, Tımar ve Zeamet Ruznamçe Defterleri’nin Osmanlı tarihi araştırmalarındaki kaynak olarak kullanımına ilişkin bir metodolojik tahlil süreci üzerinde durulacak ve kaynak olarak kullanımına dair tespitler yapılmaya çalışılacaktır.

Keywords: