Abstract:

İkinci Meşrutiyetin 23 Temmuz 1908’de ilanı, toplumsal yaşamda büyük bir canlılık meydana getirmiştir. Özgürlük rejiminin içgüdüsel gereği olarak ülkenin her yerinde cemiyet ve dernekler kurulmuş ve bu cemiyetler toplumsal yaşamın ayrılmaz bir parçasını oluşturmuşlardır. Bu dönem içerisinde kurulan cemiyetlerden birisi de Donanma-yı Osmanî Muavenet-i Milliye Cemiyeti’dir. Osmanlı Donanmasına maddi destek sağlamak amacıyla 19 Temmuz 1909’da İstanbul’da kurulan bu Cemiyet, 16 Ağustos 1909’da çıkarılan “Cemiyetler Kanunu” ile meşruiyet kazanarak yasal bir statüye kavuşmuştur. Gönüllü kişiler tarafından kurulan Cemiyet, zamanla devletçe de desteklenmiş, İttihat ve Terakki ile yakın ilişkiler kurmuş ve yarı-resmi bir kuruluş niteliği kazanmıştır. Kısa süre içerisinde yurt sathında örgütlenmesini tamamlayan Cemiyet, gelir getirici pek çok kültürel, sosyal ve ekonomik faaliyetler gerçekleştirmiştir. Bu faaliyetlerle pek çok savaş gemisinin alımında pay sahibi olan Cemiyetin önemli gelir kaynaklarından birisini ise “Ziraat Faaliyetleri” teşkil etmektedir. Savaş yıllarının sıkıntılarını az da olsa milletin üstünden kaldırmayı, Türk ordusu ve çiftçisinin zaruri ihtiyaçlarını karşılamayı kendisine milli bir görev sayan Donanma Cemiyeti, ülkede ziraat seferberliğini başlatmıştır. Bu çalışmada, Osmanlı Donanma Cemiyeti’nin kuruluşunu zorunlu kılan tarihsel nedenlere ve kuruluşuna yer verilmiştir. Cemiyetin nizamnamesi ve gerçekleştirdiği faaliyetler, TİTE arşiv belgeleri başta olmak üzere belgeye dayalı araştırma eserler incelenerek değerlendirilmiş ve cemiyet-millet bütünleşme süreci ortaya konulmuştur.

Keywords: