Abstract:

Bozkır kültürü, yerleşik tarım ekonomisinin yetersiz kalması sonucu hayvancılığa dayalı olarak ortaya çıkmıştır. Hayvancılık ekonomisine dayalı olarak otlak ve su boylarını takip etmek suretiyle konargöçer bir hayat başlamıştır. Bu yeni hayat biçimine bozkır atlı kültürü adı verilmiştir. Bozkır kültüründe büyük koyun sürüleri atlar vasıtasıyla idare edilmiş ve yeni bol sulu ve otlu araziler keşfedilmiştir. Bu konargöçer hayat üç temel üzerine kurulmuştur. Bunlar sırasıyla at, koyun ve metaldir. Yerleşik kavimlerle temas halinde olan Bozkır kültürü metalin nasıl eritilip döküldüğünü öğrenmiştir. Bozkır boyları hayvanları için otlak ararken metal cevher yataklarının bulunduğu yerleri de öğrenmişlerdir. Bozkır kültürü insanı taş ve çamurdan yaptığı fırınlarda demiri eritmiştir. Demircilik malzemesi olarak balyoz, örs, manda derisinden körük yapmasını öğrenmiştir. Metalin keşfi ve işlenmesi Bozkır kültürünün başlamasında etkili olmuştur. Çünkü metal topraktan ve ahşaptan mamul nesnelere göre daha dayanıklıdır. Bozkır kültürü için gerekli at arabalarının aksamı, büyük yemek kazanları, metal ev eşyaları, silahlar (özellikle balta başı, ok ucu, mızrak başı, kılıç, hançer, bıçak) vb. dayanıklı malzeme metalden elde edilmiştir. İlk defa Afanasyevo Kültüründe (M.Ö. 3000-1700) süs eşyalar yapmada, gümüş, altın ve meteor kökenli demir kullanılmıştır. Andronovo kültürünün son dönemlerinden itibaren, M.Ö. binli yıllardan itibaren Orta Asya’da yaygın şekilde görülmeye başlamıştır. Karasuk devri metal işleyicilerinin ürünleri yüksek düzeyde teknik ustalık gösterdiği gibi, metal araç ve gerecin geniş bir alanda kullanılması metalurjik üretimin çapını göstermesi bakımından önemlidir Kazakistan’da Karasuk dönemiyle ilgili maden üretimi görülmektedir. Kazakistan’da İskit döneminden önceki Tunç Çağı madencileri tarafından çok miktarda cevher bulunup çıkarılmıştır. Bu demirciler üstün bir ustalık kazandılar. İlkel topluluklar meteor demirini, yeryüzündeki demir içeren madenleri kullanmadan çok daha önce işliyorlardı. Öte yandan tarih öncesi halkların metali eritmeyi keşfetmeden önce kimi madenleri taş gibi kullandıkları, yani onları taş aletlerin ham maddesi gibi olarak gördükleri biliniyor. İnsanoğlu ilk olarak bakırı işledi onu eritti ve araç gereç döktü. Bakırın yumuşaklığından dolayı kolayca dövüp şekillendirdi. İlerleyen süreç içerisinde eritilmiş bakıra yedide bir oranında kalayın katılması ile bronz elde edilmiştir. Tunç’un sert ve kullanışlı olması ve de çok rağbet görmesine rağmen kalayın her yerde bulunmamasından dolayı yerini demire bırakmıştır. Demir insanoğlunun bildiği en yararlı metaldir ve o çelik ile alaşım elde edilerek oldukça etkili malzeme olmuştur. Bu metal cevheri çok büyük miktarda mevcuttur ve çok geniş olarak dağılmış bütün dünyada ulaşılabilirdir. Elbette demirin bilinmesine rağmen cevherden demir elde etme yöntem keşfinin gecikmesi insanlık tarihinde önemli bir gerçekliktir. Mevcut kanıtlara göre, ilk demir eritme M.Ö. 1400’lerde gerçekleşti ve muhtemelen Anadolu’da Hititler tarafından yapılmıştır. İlk olarak keşfedilen meteoritlerin kullanımı demir çağını başlatacak kadar yeterli değildi. Bu süre boyunca metal nadirdi ve altın kadar kıymetli idi. İnsanoğlunun yaşamında yeni bir aşamanın, metal çağının başlaması için madenlerin eritilmesinin keşfi gerekmiştir. Özellikle demir konusunda durum budur. Bakır ve tunçtan farklı olarak demir metalurjisi kısa sürede endüstrileşmiştir. İskitlerde demir döküm işleri kil ve taş kalıplarda yapılıyordu. Bol miktarda demir çıkartılıyordu. Kamenskoye şehrinde muhtemelen Dinyeper bataklıklarında çıkarılan yerli batak demiri filizi bulunmuştur. Yine aynı yerde Krivoroj orijinli filizde bulunmuştur. Genel olarak gerek orada ve gerekse kurganlarda oldukça çeşitlilikte demir eşyalar ele geçirilmiştir. Silahlar, bıçaklar, bizler, gemler ve diğer eşyalardır. Demir kaynak çıkıntılarına ve bu amaçla kurulan kil ocak parçalarına burada bol miktarda rastlanmıştır. Yine aynı yerde kil körük bor

Keywords: