Abstract:

Arap dili çevrelerinde kabul görmüş dilcilerden biri olan İbn Hişâm Ebu Muhammed Abdillah Cemaluddîn b. Ahmed, kendi döneminin önemli ilim ve kültür merkezlerinden biri olan Kahire'de dünyaya gelmiş, hayatının çoğunu burada geçirmiştir. İbn Serrâc, Ebû Hayyân ve İbn Cemaâ gibi o çağın tanınmış âlimlerinin ders halklarına katılarak onlardan istifade etmiştir. Şöhreti memleketi olan Mısır'ı aşmış, İbn Haldun onun hakkında "Mağrib'te bulunduğumuz sıralarda Sibeveyh'ten daha nahivci olduğu söylenen birini işitiyorduk", demiştir. Otuzdan fazla eseri bulunan İbn Hişâm'ın, Şerhu Katri'n-Nedâ ve Bellu's-Sedâsı, Evdahu'l-Mesâlik İlâ Elfiyyeti'bni Mâlik'i, Şerhu Şuzûri'z-Zeheb'i ve Muğni'l-Lebîb'i özellikle bilimsel çevrelerde ders kitabı olarak takip edilmiş ve hala edilmektedir. Eserlerinde nahiv konularını sistematik bir şekilde ele alan İbn Hişâm, yeri geldikçe Kur'an kıraatleri içinde yerleşik dil kurallarına aykırı olan ifadeleri kendinden önceki âlimlerin birikimlerinden de yararlanarak anlaşılır bir halde izah etmektedir. Bu çalışmada İbn Hişam'ın, zaman zaman Kur'ân'ın vahiy mahsulü olduğu konusunda şüphe uyandırma amaçlı kimi çevrelerde de gündeme getirilen el-En'âm, 6/27; en-Neml, 27/25 ayetlerinde nida edatının harf ve fiil üzerine dahil olmasını; Hasan Basri'nin kıraatinde el-Müddessir, 74/6 ayetinde şartlarını taşımamasına rağmen talepten sonra gelen muzari fiilinin cezmedilmesini; Taha 20/63 ayetinde tesniyenin nasb durumunda gelmesine rağmen yedi kıraat sahiplerinin de içinde olduğu bazı kariler tarafından elifle telaffuz edilmesini; Yûsuf, 12/9 ayetinde cezm konumunda gelmiş lâmı illetli olan muzari fiilin son harfinin Kunbul'un kıraatinde düşürülmemesini; son olarak da el-A'râf 7/160 ayetinde müennes biçimindeki on iki sayısının temyizinin müzekker ve çoğul olarak getirilmesini İbn Hişâm'ın nasıl izah ettiği incelenmiştir.

Keywords: