Abstract:

Elazığ İli Ağızları, Prof. Dr. Leylâ Karahan’ın “Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması” adlı eserinde sınırlarını çizdiği Doğu Grubu Ağızları (Ağrı, Artvin Merkez, Şavşat – Artvin - , Ardanuç – Artvin -, Yusufeli – Artvin -, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Hakkâri, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Tunceli, Urfa - Birecik ve Halfeti hariç-, Van ağızları) içinde yer almaktadır. Ses olaylarının birçok sebebi vardır. Bu sebeplerin çoğu – bilindiği gibi- dillerdeki genel temayüller, seslerin birbirleriyle ilişkileri, en az çaba yasası ve genel fonetik eğilimler ile ilgilidir. Çalışmada “Fonetik sapma” terimi, genel olarak bu sebepler ve eğilimler dışında oluşmuş ses olaylarını; özel olarak da Türkçenin genel fonetik eğilimleri dışındaki ses olaylarını ifade etmek için kullanılmıştır. Çalışma iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Elazığ İli Ağızlarında fonetik sapma olarak değerlendirilen ses olayları tespit edilmiştir. Bu ses olayları şu başlıklar altında değerlendirilmiştir: • Kelime kök veya gövdelerindeki kalınlaşma veya incelme yönünde ünlü - ünlü uyumsuzluğu. • Kelime kök veya gövdelerindeki ünlü - ünsüz uyumsuzluğu • Eklerde kalınlaşma veya incelme yönünde ünlü - ünlü uyumsuzluğu • Eklerde ünlü - ünsüz uyumsuzluğu. Çalışmanın ikinci bölümünde ise fonetik sapma olarak değerlendirilen ses olayları, tespit edildikleri yerleşim birimlerine göre haritalandırılmıştır. Böylelikle Elazığ İli Ağızlarında fonetik sapma olarak değerlendirilen ses olaylarının coğrafi görünümü ortaya konulmuştur. İlk tespitlerimizde göre bölgedeki fonetik sapmalar, çoğunlukla Türkçe dışında bir başka dili de kullanılan yerleşim yerlerinde görülmektedir. Bu noktadan hareketle fonetik sapmaların yerel diller/ iki dillilik ile ilişkisi olup olmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords: