Abstract:

Günümüzde değişen çevre, ekonomik durum, kültür yapılarının bireylerin davranışlarını etkilediği ve bu etkilerle oluşan kişilik özelliklerinin toplum içindeki algılanan liderlik stillerine yön verdiği bilinmektedir. Bu kapsamda bu çalışmanın amacı; işletme öğrencilerin kişilik özellikleri ve liderlik davranış eğilimleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Korelasyonel desen kullanılarak modellenen bu çalışma bir üniversitesinin işletme bölümünde öğrenim görmekte olan 386 öğrenci ile tamamlanmıştır. Northouse (2004) tarafından geliştirilen “Liderlik Stil Ölçeği” ve Goldberg (1992) tarafından geliştirilen “Beş Faktör Kişilik Ölçeği” kullanılmıştır. Öğrencilerin liderlik davranışları gözleme değil beyana dayanır. Northouse’ stil ölçeği liderlerin görev davranışları ve ilişki davranışları olmak üzere iki tür liderlik davranışı olduğunu öne sürer. Hatta başkalarını etkilemek için liderlerin bu iki tür davranışı nasıl birleştirdikleri stil yaklaşımının merkezi odak noktasıdır. Çalışmanın konusu ve amacı hakkında bilgilendirilen öğrenciler sözlü onamları alındıktan sonra, önceden hazırlanan anket formlar öğrencilerin sınıflarında gözlem altında kendileri tarafından dolduruldu. İşletme öğrencilerinin Liderlik Stil Ölçeğinin görev tarzı puan ortalaması 38.0±7.0; ilişki tarzı puan ortalaması 39.5±8.3 ve genel liderlik tarzı puan ortalaması ise 78.0±14.3’tür. Bu bulgulara göre görev tarzı ve ilişki tarzı alt ölçeklerin liderlik puanları orta derecede yüksek iken genel liderlik tarzı puanı çok yüksektir. Beş Faktör Kişilik Ölçeğinin dışa dönüklük puan ortalaması 31.5±6.1; sorumluluk puan ortalaması 37.9±6.5; duygusal denge puan ortalaması 35.5±6.5; uyumluluk puan ortalaması 31.0±7.2 ve gelişime açıklık puan ortalaması ise 34.6±5.3’dir. İşletme öğrencilerinin duygusal denge kişilik puanları arttıkça hem görev tarzı hem de ilişki tarzı liderlik puanları artmaktadır. Ancak sorumluluk, uyumluluk ve denge kişilik puanları arttıkça sadece ilişki tarzı liderlik puanları artmaktadır. Öğrencilerin liderlik stil ölçeğinden alınan puanlar arttıkça, beş faktör kişilik ölçeğinden “dışa dönüklük, sorumluluk, duygusal denge, gelişime açıklık” dan alınan puanların artması istatistiksel olarak anlamlıdır. (Herbiri için; p < 0.01). Yaş arttıkça ilişki tarzı liderlik stili puanları artarken (r=0,132, p < 0.01), yaş azalırken liderlik eğitimi alma durumu artmaktadır(r=-0.295, p < 0.01). Liderlik eğitimi almayanlarda hem genel hem de alt boyutları olan liderlik stil ölçeğinden alınan puanlar ile beş faktör kişilik ölçeğinin alt boyutu “dışa dönüklük, sorumluluk, duygusal denge, gelişime açıklık”tan alınan puanlar artmaktadır (Herbiri için; p < 0.01). Geliştirilmiş olan teorik modelin uyum iyiliği; GFI, AGFI, RMSEA, χ2 ve χ2/df oranı ile belirlenmiştir. Kovaryansın bağıntı derecesini ve model tarafından ortaklaşa açıklanan varyansı GFI; 0.97 olarak saptanmıştır. AGFI uyum iyiliği değeri GFI’e benzer olarak 0.96 olarak saptanmıştır. Bu sonuçta GFI ve AGFI uyum iyiliği değerleri, teorik modelin elde edilen veriye uygun olduğunun göstergesidir. Diğer taraftan, RMSEA, model tarafından açıklanamayan varyans ve kovaryans ortalamasını içermekte ve çalışmada ise RMSEA değeri, 0.06 olarak saptanmıştır. Bu durumda, sadece birkaç varyans ve kovaryansın, oluşturan teorik model tarafından açıklanmamış olduğunu göstermektedir. Modelde her bir gizil değişkende açıklanan varyans, diğer gizil değişkenler ile ilişkisi sayesinde belirlenebilmektedir. Bu nedenle, her bir gizil değişkende açıklanan varyans ve bunun sonucunda belirlenen açıklanamayan varyans yani hata değerleri ölçme modelinin değil, daha çok yapısal modelin bir parçası olarak kabul edilebilirler. Çalışmada χ2/df oranı, 2.37 olması gözlenen ve çoğaltılan kovaryans matrisleri arasında iyi bir uyumun göstergesi anlamına gelmektedir. Oluşturulan YEM sonucuna göre; kişilik özelliği liderlik stilini 8.78 puan arttırmaktadır. Stil yaklaşımı liderin davranışına vurgu yapar. Bu da onu liderin kişilik özellikleri üzerinde duran kişilik yaklaşımından ve liderin yetenekleri üzerinde duran beceriler yaklaşımından ayırt eder. Stil yaklaşımı davranışı görev ve ilişki boyutlarıyla değerlendirilerek liderliği geniş bir şekilde değerlendirmek için önemli bir çerçeve sunar. Bu çerçeve öğrenilerek liderlik davranışları edinilebilir ve geliştirilebilir. İşletme öğrencilerinin kişilik özellikleri ve liderlik davranışları ile ilgili algısı geleceğin liderliğini anlamamıza ışık tutacağı için literatüre önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmamızda kişilik özelliklerinin liderlik davranışı eğilimine etkisi olduğu tespit edilmiştir. Yapılacak yeni araştırmalarda bu etki düzeylerinin benzerlik ve farklılıkların bulunması önem taşımaktadır. Kişilik özellikleri ve algılanan liderlik davranışlarını belirlenmesi, ülkemizin insan gücünün yönlendirilmesi ve sonuçlarının değerlendirilmesi sorunlarımızın çözümünde etkili olacağı düşünülmektedir.

Keywords: