Özet:

Modernleşme ve yenileşme kavramlarını bir çıkış yolu olarak gören ve 19. yüzyılda yönünü Batı’ya çeviren Osmanlı, askerî anlayıştan sosyal yaşama dek birçok alanda çeşitli değişimlere sahne olur. Batılı değerlerle biçimlenen bu değişimler, çeşitli sanat dallarına konu olmakla birlikte şüphesiz en yoğun ifadesini, edebî eser aracılığıyla ortaya koyar. Bilim ve teknik alanında Batı’yı örnek alma çabasıyla ortaya çıkan Batılılaşma düşüncesi; daha ziyade giyim şekli, eğlence anlayışı, yaşam tarzı gibi sosyal yaşam alanlarına özgü yönlerde etkisini hissettirir. Tanzimat’la birlikte çeşitli reformların yarattığı değişimleri, Osmanlının başkentinde, Beyoğlu başta olmak üzere birçok semtte görmek mümkündür. Sokaklarında fesli, setreli “şık”ların boy gösterdiği, ince yaşmaklı genç kızların araba seyranlarına çıktığı Dersaadet; Fransız özentisinin, sosyal yaşamın her aşamasında etkisini gittikçe artırdığı bir reform şehrine dönüşür. Artık şehrin nabzı, sosyal yaşam alanlarında atmakta; eski kurumlar ile eski yaşam biçimleri “modern” olgusuyla değişmekte ve dönüşmektedir. Sosyal yaşamda, sanat ve edebiyatta baş gösteren eski-yeni çatışması; insanlar kadar mekânlar üzerinden de varlığını hissettirmeye başlar. Geleneksel Osmanlı toplumu kadar geleneksel Osmanlı yapıları da yenileşmeye ayak uydurur. Bu durum, aynı zamanda mekânların birer kimlik inşa süreci içine girdiğine işaret eder. Bu çalışmanın amacı, Tanzimat dönemi yazarlarından Ahmet Mithat Efendi’nin romanlarında yer alan sosyal yaşam alanlarını, değişen ve dönüşen yönleriyle ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler: