Özet:

Türk dili, tarihi ve kültürünü anlatmak bakımından birçok eser yazılmıştır. 1073/1074 yıllarında yazılmış olan Divanü Lûgati’t-Türk, Türk dilinin, edebiyatının ve kültürünün en önemli eserlerinden biridir. Karahanlı Türkçesi eserlerinden olan Divanü Lûgati’t-Türk’ün tercüme yayını 1939 yılında Besim Atalay tarafından yapılmıştır. Türkçenin XI. yüzyıla kadarki sözvarlığını vermesi bakımından büyük bir öneme sahip olan Divanü Lûgati’t-Türk, şu ana kadar Türkolojinin en çok başvurulan kaynaklarından biri olmuştur. Divanü Lûgati’t-Türk’ün sözvarlığı, her alanda olduğu gibi böcek adları açısından da önemli bilgiler içermektedir. Ad bilimi, canlıların, cansız varlıkların veya soyut kavramların adıyla ilgilenen bilim dalıdır. Nesneleri birbirinden ayıran en önemli şey, adlarıdır. Ad; bir kişiyi, bir nesneyi anlatmaya, tanımlamaya, açıklamaya, bildirmeye yarayan söz, isim anlamındadır. Hayvan adları, dillerin temel sözvarlıkları içinde değerlendirilen unsurlardır. Bununla beraber, Türkçede ad bilimi çalışmaların azlığı bilinmektedir. Türk dilinin tarihsel gelişimi ve sözvarlığı açısından da zengin bir kaynak durumundadır. Bilindiği üzere çağdaş Türk dillerindeki bazı sözcükler Eski Türkçe ile koşutluk gösterir. Bu nedenle, Divanü Lûgati’t-Türk’ün sözvarlığında astronomiye ait sözcüklerin çözümlenmesi için tarihî ve çağdaş Türk lehçelerine de başvurulmuştur. Bu sebeple, bu makalede Divanü Lûgati’t-Türk’te böcek adları sözvarlığı incelenmiş; tarihsel ve modern Türk dili alanında karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, bu makale ile böcek adlarıyla ilgili sözlüksel bir çalışma yapılarak konuyla ilgili yapılacak yeni çalışmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: