Abstract:

Aile toplumun en küçük yapıtaşlarındandır ve Türk hukuk sistemi olan töre içinde kendine has bir yere sahiptir. Bununla birlikte aile biyolojik ve psikolojik yönleri bulunan bir birimdir. Aile yapısında görülen düzen ve ailenin kutsallığı durumu, Türklerin ulusal ve kültürel değerler sisteminden kaynaklanmaktadır. Dede Korkut Kitabı, Türklerin en önemli kültür miraslarından biri olan ve destandan halk hikâyeciliğine geçişin köprüsü olarak kabul edilen bir eser olarak, Türklerin hem sosyal hem kültürel hem de aile yaşantılarında önemli olan pek çok maddi ve manevi kültür malzemesi ya da bireysel aktarımı da içerisinde barındırmaktadır. Metin, bunu yaparken ailesel faktörlerin de devrede olduğu ve çözülmesi gereken sorunlar için de okuyucuya çoğu zaman farklı gelişme ve sonuçların anlatıldığı bir yol ortaya koyar. Kuşkusuz genel olarak metinlerde ortak özellikler ortaya konulmuş, olay akışı, kahramanların olay akışındaki tutumları, gelenek ve görenek algısı, olaylar karşısında izlenecek yol, tutum ve tavırların kimi istisnai durumlar dışında ortak tepkiler gördüğünün ve bunların her metinde tekrar edildiğinin de farkındayız. Burada ailesel vaziyet devreye girmektedir. Örneğin Deli Dumrul boyunda aile, zorda kalan oğluna canını vermek istemez. Bu açıdan Türk kültürünün en önemli miraslarından biri olarak kabul edilen Dede Korkut Kitabı’nın aile bireyleri arasındaki bağın ya da olumsuzlukların da anlatıldığı bir kitap olduğunu söylemek mümkündür. Eserde kadına ve çocuğa yönelik hitap ve davranışların kuruluş düzeni de kendisine yer bulmakta ve Eski Türk kültüründeki, aileye yaklaşım da davranışlar ekseninde incelenmektedir. Bunun için Dede Korkut Kitabı’nda yer alan anlatım çerçevesinde, aile motifi ve işlevleri tartışılmıştır. Bu yönüyle eserdeki sosyal hayat ve bu sosyal mekân içinde ailenin yeri,  kuruluşu, aile için ya da kimi zaman ona karşı verilen mücadele ve aile bireylerinin özellikleri ve aralarındaki ilişkiler makalenin temel konusunu teşkil etmektedir. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı esas alınarak, Dede Korkut ailesinin durumunu tahlil etmek için, geçirilen süreci inceleyerek aileye yönelik anlatı üzerinde durulacaktır.

Keywords: