Özet:

Türkiye Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliği arasındaki dostluğun temelleri Milli Mücadele esnasında atılmış, zaman içinde her iki ülkenin ulusal çıkarları doğrultusunda karşılıklı saygı ve yardım esaslarına dayanarak devam etmiştir. 1936 Montreux Konferansı Türk-Sovyet ilişkilerinde bir dönüm noktası teşkil etmiştir. Montreux Konferansı’ndan itibaren, iki ülke ilişkilerinde güven ve samimiyetin hızla azalmaya başladığı görülmektedir. Zira, Türkiye’nin Batı ülkeleriyle ilişkilerinin yakınlaşması, bu ülkelerle işbirliğinin artması, Sovyet Rusya’yı memnun etmemiştir. 1930’larda Avrupa’da ve Akdeniz’deki Alman ve İtalyan tehlikesinden dolayı, İngiltere, Fransa ve Sovyet Rusya arasında bir yardımlaşma paktı görüşmeleri başlamıştır. Bu dönemde Türkiye, İngiltere ve Fransa arasındaki görüşmeler İngiltere ile 12 Mayıs, Fransa ile de 23 Haziran deklarasyonlarının imzalanması ile sonuçlanmıştır. Sovyet Rusya Türkiye’nin Batılı devletlerle yakınlaşmasından Boğazlar güvenliği açısından memnun olmamıştır. Sovyet Rusya ile de bir yardımlaşa paktı imzalamak amacıyla Türk Dışişleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu 23 Eylül- 17 Ekim 1939 tarihleri arasında Moskova’yı ziyaret etmiştir. Görüşmelerin yapıldığı ilk gün 26 Eylül’de Sovyet Dışişleri Bakanı Molotov, Karadeniz’e sahildar olmayan devletlere Boğazların kapatılması ve Montreux hükümlerinde değişiklikler yapılmasını gibi birçok kabul edilemez taleplerde bulunmuştur. 17 Ekim 1939’a kadar süren Sovyet Rus talepleri yüzünden bir neticeye ulaştırılamamıştır. Nihayetinde 1939 yılının Eylül-Ekim aylarında Sovyet Rusya’nın, Boğazların ortak savunması gibi taleplerini de ortaya koymaya başlaması ile Türk-Sovyet dostluk dönemi Sovyetlerin dış politikasındaki değişiklikler sonucu sona ermiştir. Türk-Sovyet görüşmeleri neticeye ulaşmayınca Türkiye de 19 Ekim 1939’da Ankara’da Türk-İngiliz-Fransız ittifakını imzalayarak, İkinci Dünya Savaşı’ndaki politikasını belirlemiştir.

Anahtar Kelimeler: