Özet:

Muhammed Bâkır Vahîd el-Bihbehânî (ö. 1206/1791-92) İran ve Irak’ta yaşamış; İslâm hukuku, hadis, kelâm ve felsefe gibi alanlarda eserleriyle Şiî düşünceye katkı sağlamış Şiî-Usûlî bir âlimdir. Usûlîliği yeniden sistematize eden Bihbehânî, Eş’arî ve Muʻtezilî kelâmını harmanlayarak akla ehemmiyet atfeden Bihbehânî Ekolünü kurmuştur. Otuz yıl Bihbehân’da kaldıktan sonra Kerbelâ’ya gelmiş ve orada hâkimiyet kurmuş olan Ahbârî ulemâ ile ilmî münakaşalar yapmıştır. Bihbehânî fikirleriyle susturmuş; bu sebeple mezkûr Ahbârî ulemânın bir kısmı Usûlîliğe geçmiş, bir kısmı ise Kerbelâ’yı terk etmek zorunda kalmıştır. Bihbehânî’ye Kerbelâ’da üstâd-ı kül ünvânı verilmiştir. Bihbehânî; Molla Mehdî Nerâkî, Seyyid Mehdî Bahru’l-Ulûm, Seyyid Mehdî, Şehristânî, Caʻfer Kâşifü’l-Gıtâ gibi müctehid seviyesinde Usûlî âlimler yetiştirmiştir. Bihbehânî’nin fıkıh usûlüne dair eserlerin yanında Şerhu’l-Mefâtih, Hâşiyetü’l-Medârik, Hâşiyetü’l-Vâfî, Hâşiyetü’l-Kâfî gibi kitapları da bulunmaktadır. Bu makalede Bihbehânî’nin bilginin kaynağı ve değeri, ahbârın bilgi değeri, ictihad, ölü mercii ya da müctehidi taklid ve velâyet-i fakîhle ilgili görüşleri, onun el-Fevâidü’l-Hâiriyye adlı eseri esas alınarak incelenip değerlendirilecektir. Bununla İsnâaşerîlik içinde Ahbârîliğe karşı Usûlîliğin hâkim ekol hâline gelmesinde Bihbehânî’nin rolü ve velâyet-i fakîh teorisinin dinî yapıdaki fonksiyonun tahlil edilmesi amaçlanmaktadır.