Abstract:

Kadının devlet ve toplum hayatındaki yeri ve hakları, tüm toplumlarda gelişmenin ve modernleşmenin önemli bir ölçütü ve parametresidir. Zira kadın, yaşlı, engelli gibi toplumun zayıf halkalarından biri olarak kabul edilir. Bu itibarla siyasi ve sosyal zeminde kadınlara tanınan haklar ve özgür hareket etme kabiliyeti modern çağla birlikte evrensel değerler kategorisinde, toplumların gelişmişlik ölçütü olarak değerlendirmeye alınmıştır. Modernleşmenin sanayii inkılabıyla ilişkili olması ve buna bağlı olarak sanayileşmenin getirdiği yeni hayat tarzı ve çalışma şartları içinde kadınların da (önceki dönemden farklı olarak) sisteme dahil edilmesi “kadın işgücü” denilen bir kavramı da literatüre dahil etmiştir. Kadınların çalışma hayatına dahil olması demek üretimde katkı sağlaması, ekonomik ve sosyal hayatın vazgeçilmez parçası haline gelmesi, sorumluluk alanının genişlemesi, uzmanlık alanının oluşması ve buna bağlı olarak eğitim alması gerekliliği ve bütün bunların sonucunda da emek karşılığı ekonomik kazanç sağlayarak ekonomik özgürlüğünü kazanma gibi birbirine zincirleme bağlı gerek ve sonuçları ortaya çıkarmaktaydı. Kadınların erkeklerle yarışırcasına bu süreci paylaşmasını içeren bu yeni hayat tarzı, elbette Avrupa’yla sınırlı kalamazdı. Yakınçağ başlangıcındaki devletlerarası ekonomik rekabet ve Pazar oluşturma/Pazar kapma yarışı, Avrupa’daki gelişmeleri onunla etkileşime giren her devlete ve topluma sirayet ettirecekti. Her ne kadar “küresel” kavramı son çeyreğin ifade ediş biçimi olsa da sanayi inkılabı ve onu takip eden süreçte dünyayı etkileyen küresel bir gelişme olması gerçeğini ortadan kaldırmamaktadır. Osmanlı kadın hareketi de Avrupa’da ortaya çıkan gelişmelere paralel olarak aynı zaman sürecinde ama Osmanlı devletinin kendi yapısı içindeki özel adlandırmalarla yani Tanzimat ve müteakiben Meşrutiyet dönemlerinde kadın konusu ve kadın sorunlarının siyasi hayatta tartışılması ve gündem olmasıyla başlamıştır. Bu makale 19.yüzyıl çerçevesinde Osmanlı kadın hareketini konu almaktadır. Başta eğitim hakkı olmak üzere kadınların Osmanlı sosyal ve ekonomik hayatında yer alma çabası araştırma eserleri ve dönemin kaynakları değerlendirilerek somut gelişmelerle ifade edilmektedir

Keywords: