Özet:

Osmanlı’da kadınlar ekonomik faaliyetlerde ikinci planda kal(dırıl)mışlardı. Bu durum kadınların çalışmadığı anlamına gelmemelidir. Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarından itibaren farklı mesleklere emek vermiş kadınlar bulunmaktadır. Kadınların çalışma hayatında daha fazla görünmeye başlamaları 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarına denk gelir. Batı teknoloji ve sermayesinin Osmanlı’ya girişiyle kadınlar kent merkezlerinde gelişmekte olan ekonomik hayat içinde yer aldılar. Sosyal, ekonomik, fikri dönüşüm, siyasi durum kadın çalışanları artırdı. Çekirdeği 17. yüzyılda kadınların toplumsal hayata katılma çabalarıyla atılan kadın hareketi 20. yüzyıla doğru kökleşti. Kadınlar çalışma hayatında daha aktif oldular. Ancak gerek toplum gerekse devlet çalışma hayatında kadınların hukuklarının korunmasına pek hazırlıklı değildi. Hâlbuki kadınların istihdam edildiği alanlar çeşitlenip, çalışanlar artarken koşulların da iyileştirilmesi beklenirdi. Bunun aksi, devletin kadınları desteklemediğini, emeğini değersizleştirdiğini düşündürebilir. Bu çalışma devletin emekçi kadın hareketi karşısında nasıl bir tavır benimsediği sorusuna yanıtlar aramaktadır. Kadınların evlerinin dışında çalışmaları hakkında hararetli tartışmalar olup buna tepki gösterenler kadar, devletin içinde bulunduğu çöküşten kurtulması ve modern devletin kurulması için sunulan reçetelerden biri olması bakımından bunu destekleyenler de vardı. Modern hayat, güçlü devlet için kadınların çalışmasına ihtiyaç hissedilmişti. Bu doğrultuda 19. yüzyılda sağlık, sanayi, eğitim alanlarında kadınlara eğitim imkânı sunulmuştu. Kamusal alanda eğitim alan kadınlardan Cumhuriyet döneminde de istifade edilmiştir. Osmanlı Devleti’nde kadınların çalışma koşulları karşısında adalet ve hak arayışları, grev ve makine kırıcılığı, yeni düzene karşı direnç gibi çeşitli eylemlerdeki yerlerini ele alan bu çalışmanın temel argümanı, Osmanlı kadınlarının kötü çalışma şartları karşısında verdikleri mücadelenin bugünkü kadınların kazanımlarının temelini nasıl oluşturduğunu ortaya koymaktır. Osmanlı kadınları da günümüz kadınları gibi hem insan hem de özellikle anne olmaları dolayısıyla çalışma hayatında birtakım iyileştirmelere ihtiyaç duymuşlardır. Devletin bu konuda attığı yahut atmayı tasarladığı adımlarda bu durumun bir göstergesidir.

Anahtar Kelimeler: