Özet:

Bu çalışmanın amacı, etkileri bugüne kadar güçlü bir şekilde devam eden 1923Türk-Yunan nüfus mübadelesini incelemektir. Nüfus mübadelesini inceleyen bazıbilim insanları, Osmanlı coğrafyasında yeni ulus-devletlerin kuruluşuna vurguyaparak “insanlık dramı” temasının üzerinde durmuşlardır. Bu tür tarihyazımı,imparatorluk sistemlerinin milliyetçilik, emperyalizm, modern savaşlar ve çeşitliantlaşmaların etkisi altında değiştiği ve dönüştüğü daha geniş bir panoramayı gözardı ederek, nüfus mübadelesinin Müslümanlar ile gayrimüslimler arasında çokeskiye dayanan “ezeli nefretin” ürünü olduğu anlayışına dayanır. Bu makale“gözetleme” ve “yönetim zihniyeti” kavramlarına atıfta bulunarak, erkenCumhuriyet döneminde Türk yönetici elitlerinin göçmenlerin iskân ve nüfushareketliliğini kontrol altına almak için uyguladıkları kanun ve düzenlemelereodaklanmaktadır. Bu çalışma, Giritli Müslüman mübadillerin “pasif aktörler”olmadıklarını iddia eder, çünkü Giritli Müslümanlar merkez ve yerel idareleredilekçe göndermek yoluyla kendi taleplerini dile getirmiş ve aynı zamanda kendistratejilerini belirlemişlerdir. Göçmenlerin bölgesel, kültürel ve dilselfarklılıklarına rağmen, tek parti rejiminin (1923-1946), göçmenleri Türk ulusalkimliğine entegre etmek için bazı girişimlerde bulunduğu ve çeşitli yöntemleruyguladığı unutulmamalıdır. Ayrıca bu makale, zorunlu göçün “travmatikhafızasının,” göçmenlerin kimliklerini ve kendilerini tanımlama biçimlerini nasılşekillendirdiği sorusunu ele almaktadır. Milliyetçi anlatıya karşı kendinikonumlandıran ve temel olarak Cumhuriyet Arşivleri ve Türkiye Büyük MilletMeclisi Zabıt Ceridelerini kullanan bu çalışma, mübadillerin kendilerini nasıltanımladıklarını incelemeyi ve Türk yönetiminin ideolojileri ve politikalarıylanasıl bir ilişki geliştirdiklerini açıklamayı amaçlar.

Anahtar Kelimeler: