Özet:

Geniş bir coğrafyaya yayılmış olan Türk boylarının çok güçlü bir destan geleneği mevcuttur. Sayıları kesin olarak tespit edilmemiş olan bu destanların bazıları Türk boylarının bir veya birkaç tanesinde bilinip anlatılırken bunlar arasında çok azı tüm Türk topluluklarında bilinmektedir. Bu anlatmaların bir kısmı sadece sözlü gelenekte yaşarken, bazıları yazıya geçirilmiş, bazıları da hem sözlü hem de yazılı olarak günümüze ulaşmıştır. Köroğlu Destanı tüm Türk boylarında bilinen ve anlatılan bir destandır. İsveç, Norveç, Finlandiya, Danimarka ve İzlanda gibi İskandinav ülkelerindeki halk bilimi ve siyasal hareketlerin bir sonucu olarak Tarihî-Coğrafî Fin Kuramı ortaya çıkar. Kuramın temelinde halk bilgisi ve halk edebiyatı metinlerini karşılaştırarak belli sonuçlara ulaşmak vardır. Kuram, temeli itibariyle sözlü halk yaratmalarının ne zaman ve nerede yaratıldığını, onun muhtemel ilk şeklinin ne olduğunu belirlemeyi amaçlar. Tarihî-Coğrafî Fin Kuramı’nın genişlemesini ve halk anlatılarının yapısal bakımdan çözümlemesini sağlayan ilk örnek Danimarkalı halkbilimci Axel Olrik tarafından “Epik Yasalar Teorisi” adı altında ortaya çıkar. A. Olrik halk anlatılarında bulunan kuralların süper organik olduğunu ifade eder. Yani bu kurallar kültürün ayrılmaz bir parçasıdır. Bir âşık veya destancı anlatmaya başladığında ister istemez, farkında olmadan bu kanunları takip eder. A. Olrik’in teorisi, bir halk anlatısı içinde belli temel yapıların bulunduğunu ortaya koyar. Halk anlatılarının epik kuralları, araştırmacılar tarafından farklı anlatı türlerine uygulanmıştır. Bu makalede, A. Olrik’in halk anlatılarından yola çıkarak oluşturduğu epik kuralları, Cüneyt Arkın ile Fatma Girik’in başrollerde oynadığı Köroğlu filmine tatbik edilmiş; söz konusu film, bu yasalara uyan ve uymayan yönleriyle değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda, Köroğlu filminin A. Olrik’in halk anlatılarının epik kurallarının tümünü içerdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: