Özet:

Osmanlı coğrafyalarında esas anlamda 1839 Tanzimat’la yoğunlaşan modernleşme çabaları, Kıbrıs Osmanlı-Türk toplumu üzerinde Anadolu’ya nazaran daha kuvvetli ve hızlı çağdaşlaşma etkilerinde bulunmuştur. Bunda, adanın İngiltere hâkimiyetine geçmesinin de etkisi yadsınamaz. Nitekim Osmanlı’nın Rusya ile giriştiği savaştan yararlanan İngiltere, Kıbrıs’ı elde etmek amacıyla Rusya’ya karşı Osmanlı’ya ittifak teklif etmiş ve bu tekli¬fi kabul eden Osmanlı Devleti, 1878 tarihli Kıbrıs Antlaşması ile adanın yönetimini İngiltere’ye devretmiştir. Adanın Anadolu anakarasına bağlı olmaması ve 1878 sonrasında ise İngiliz idaresi altında olması, adadaki mahalli idarenin Osmanlı merkez idaresinden daha bağımsızlaşmasına yol açmış; Kıbrıs Türk toplumunun Anadolu halkına nazaran daha laik-modernist bir karaktere sahip olmasını sağlamıştır. Nihayetinde de Osmanlı’da yaşanan 1908 Hürriyet Devrimi gibi siyasal, sosyal ve kültürel nedenlerle, 20. yüzyılın başlarında Kıbrıs’ta Anadolu’ya nazaran daha liberal-demokratik bir toplumsal yapının varlığından söz etmek mümkündür. Bu çalışmanın ana amacı, 20. yüzyıl başlarında Kıbrıs Osmanlı-Türk toplumunda gözlemlenen demokratik yapı ve bunun toplumsal yaşama olan etkileri, 1908-Lefkoşe doğumlu Türk toplumbilimci Niyazi Berkes’in anıları üzerinden irdelemektir. Bundan hareketle çalışmada, anılan dönemde Kıbrıs’taki Osmanlı-Türk toplumunda liberal-demokratik yapılanmanın neden olduğu, zaman içerisinde nasıl şekillendiği ve ortaya çıkardığı sonuçlar itibariyle adadaki Türk toplumunun kitle psikolojisini ne şekilde etkilediği analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler: