Özet:

Çocuk edebiyatı kaynakları içerisinde birçok edebi tür vardır. Masal, öykü, söylence, bilmece, tekerleme, fabl gibi türler bunlar arasında gösterilebilir. Bilmece de çocuk edebiyatı açısından önemli bir tür olarak karşımıza çıkar. Bilmeceler, çocukların dil becerilerinin geliştirilmesinde, duygu ve hayal dünyalarını zenginleştirmede ve onların problem çözme becerilerini kazanmasında önemli bir etkiye sahiptir. Bilmecelerin kendine has soru sorma ve cevaplama geleneği vardır. Özellikle bilmeceleri cevaplayan çocukların, bilmece sorulması ve cevaplanması kısmında merakları en üst seviyeye çıkar. Bilmecelerin cevaplarını düşünerek zihin jimnastiği yaparlar, verilen ipuçlarını düşünerek sonuca ulaşmaya çalışırlar. Bunları yaparken de çocuklara eğlenerek öğrenme fırsatı verilmiş olur. Bu çalışmada öncelikle çocuk edebiyatı açısından bilmecelerinin yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Çalışmada ayrıca Çorum ili, Bayat ilçesi, Hacıbayramköyü’nde söylenegelen bilmeceler üzerine bir derleme çalışması yapılmıştır. Saha çalışması yapılarak bu yörede söylenegelen bilmecelere ulaşmak ve bu bilmeceleri çocuk edebiyatı açısından değerlendirmek amaçlanmıştır. Saha çalışmasında birinci kaynaklardan görüşmeler yoluyla elde edilen veriler kayıt cihazıyla kayıt altına alınmıştır. Kayıt altına alınan veriler daha sonra aynen yazıya aktarılmıştır. Çalışmanın yönteminde betimsel analiz kullanılmıştır. Veriler, betimsel analiz yoluyla incelenmiş ve bilmeceler kategorize edilmiştir. Elde edilen verilerde çocuklar için sakıncalı olabilecek argo bilmeceler tasnif dışı tutulmuştur. Toplam altı adet tema oluşturulmuş, elde edilen veriler bu temalara uygun gelecek şekilde temaların altına yazılmıştır. Temalar; “insanlarla ilgili”, “hayvanlarla ilgili”, “bitkilerle ilgili”, “doğa ile ilgili”, “eşyalarla ilgili” ve “dini kavramlarla ilgili” bilmeceler şeklinde belirlenmiştir. Çocuk edebiyatının kanyakları arasında yer alan bilmecelerin çocukların dil gelişimi, sosyal gelişimi, zekâ ve bellek gelişimleri açısından önemli olduğu düşünüldüğünde, derlenen bu bilmeceler, alanyazına kazandırılarak çocukların gelişimine olumlu yönde katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler: