Abstract:

ÖZET Ermenilerin Anadolu ve Kafkaslarda Türklere yönelik katliam ve baskıları Mondros Mütarekesi'nden sonra artarak devam etmiştir. Özellikle de Türk Ordusu'nun çekildiği bölgelerdeki Türk halkı Ermenilerin saldırılarına karşı korumasız kalmışlardır. Artan saldırılar dolayısıyla TBMM Hükümeti'nden yardım istekleri günden güne artmıştır. Ancak Türk Ordusu, Ermenilere karşı saldırı için uluslararası ilişkiler açısından uygun zamanı beklemiştir. 24 Eylül 1920'de verilen emirle başlayan savaşlarda Ermeniler, Kâzım Karabekir komutasındaki Türk Ordusu'nun saldırıları karşısında tutunamamışlardır. Ateşkes isteği kabul edilmiş  ve 3 Aralık 1920'de Gümrü Anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma ile Türk-Ermeni sınırı çizilmiştir. 1920-1921 yıllarında Kafkasya'da Rus hakimiyeti tekrar kurulmuştur. Türkiye ile SSCB etkisine giren üç Kafkas Hükümeti (Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) temsilcileri ve Sovyet Rusya arasında 13 Ekim 1921'de Kars Anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma ile Türkiye'nin doğu sınırları belirlenmiştir. Türkiye ile Kafkas ülkeleri arasında, sınır sorununun haricindeki diğer konuları görüşmek üzere 1922 yılında Tiflis'te 5 devletin (Türkiye, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan ve SSCB) katılımı ile bir konferans düzenlenmiştir. Yapılan görüşmeler sonucunda 9 Temmuz 1922 tarihinde şu anlaşmalar imzalanmıştır: Konsolosluk Mukavelenamesi ve Buna Ek Olarak Hazırlanan Aile Hukuku ve Hukukî Ehliyet Mukavelenamesi, Karşılıklı Adli Yardımlaşma Anlaşması, Posta ve Telgraf Anlaşması, Demiryolları Anlaşması. Bu anlaşma yürürlükte iken Türkiye'nin Erivan Temsilciliği saldırıya uğramış ve Türk Bayrağı indirilmek istenmiştir (Ekim 1925). 

Keywords: