Özet:

Yenisey yazıtları, Yenisey Irmağı boyunca, Kırgızlar tarafından dikildiği sanılan ve bugün toplam sayısı 250’ye yaklaşan yazıtlardır. Bu yazıtlardan Uybat III (E 32) Yazıtı ilk bulunan yazıt olduğu hâlde N. Yadrintsev tarafından 1889 yılında II. Doğu Türk Kağanlığı’ndan kalan yazıtlar bulununcaya kadar bu yazıtların kimlere ait olduğu ve alfabenin niteliği hakkında pek bir şey bilinmiyordu. Thomsen’in bu alfabedeki harfleri çözmesinden sonra çalışmalar, daha çok Moğolistan bölgesi üzerinde yoğunlaşmış, bu yazıtları okuma girişimleri de olmuştur. Bu anlamda özellikle W. Radloff, S. Ye. Malov ve H. N. Orkun’un adını anmak gerekir. Yenisey yazıtlarının tamamında herhangi bir tarih kaydı bulunmamaktadır. Belki de yazıtlarda kullanılacak kadar gelişmiş bir takvim sistemleri yoktu. Yazıtların neredeyse tamamının ortak özelliği tarihsel olaylardan çok, yazıt kahramanının yaptığı işlerden, neden öldüğünden söz edilip kahramanın ağzından aile bireylerine, yurda, göğe ve güneşe özlem anlatılmış olduğu için Türk dili uzmanlarının dışındaki araştırmacıların ilgisini pek çekmemiştir. Bu yazıda elimizde metni bulunan 170 civarındaki yazıt ayrıntısıyla incelenmiş ve yazıt metinlerinde tarih kaydını çağrıştırabilecek anlatımlar üzerinde yoğunlaşılmış ve en azından birkaçının hangi tarihte dikildiği belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: