Özet:

Hz. Peygamber zamanında, diğer dinî ilimler teşekkül etmediği gibi, tasavvuf da tedvin edilmiş bir ilim olarak teşekkül etmemiştir. Fakat tasavvuf, bir “zühd” hayatı olarak Hz. Peygamber’in yaşantısında mevcuttur. Onun yaşantısı incelendiğinde, zühdle birlikte tasavvufun birçok ilkesini de onun hayatında görmek mümkündür. Hz. Peygamber’in evindeki eşyaların, “bir ihram, üzerinde deri yastık bulunan çıplak bir sedir, birkaç avuç yulaf, bir seccade ve bir su tulumundan” oluşması, onun ne kadar sade ve basit bir hayat yaşadığını göstermektedir. Devlet reisi olmasına ve beytü’l-malın beşte biri kendisine ait olmasına rağmen evinde bir şey bulunmamasının sebebi, eline geçen şeyleri ihtiyaç sahiplerine vermesidir. Zühdün, “dünya metaını elde de gönülde de bulundurmamak” olarak tanımlanmasının Hz. Peygamber’in bu davranışına dayandığını görmek mümkündür. Onun, üç gün üst üste buğday ekmeği ile dahi karnını doyurmaması, çok az yemesi, az uyuması ve gerektiği zaman konuşması; tasavvufta “riyazetin” temel prensiplerinden olan “az yemek, az konuşmak ve az uyumak” olarak şekillenmiştir. Kullandığı ev eşyaları ve yiyip içtiği şeyler, onun az ile yetindiğini yani kanaatkârlığını göstermektedir. Hz. Peygamber’in yaşantı tarzı olan “kanaat”, tasavvufta önemli bir makam olarak yer almaktadır. Peygamberlikten önce, her yılın bir ayını Hıra mağarasında tefekkürle, zikirle geçirmesi ve ramazanın son on gününde itikâfa girmesi, tasavvufta “halvet ve zikir” olarak ifade edilmektedir. Mescid-i Aksâ’nın, gözünün önüne gelmesi ve müşriklere orası hakkında detaylı bilgi vermesi, tasavvufta “keşf” hali olarak yer almaktadır. Başlangıçta zikredilen bu tespitler, Hz. Peygamber’in yaşantısında zühdle birlikte birçok tasavvufî unsurun da yer aldığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: