Abstract:

Dünya haritası yeniden şekilleniyor. Haritadaki değişmenin kökeninde ise Ortadoğu eksenli yeni bir hareketlilik yatmaktadır. Haritayı yeniden şekillendirme sürecini üç ana kategori üzerinden değerlendirmek mümkündür: a-Dünyada artan Nüfus, Nüfus yoğunluğu ve teknolojinin gerektirdiği enerji ihtiyacı b-11 Eylül sonrasında artan ve özeği Ortadoğu-Ortaasya olduğu düşünülen güvenlik endişesi ortamı c-ABD liderliğinde, NATO katılımlı ve radikal İslami hareketle yapıldığı varsayılan asimetrik savaş anlayışı Her üç ana kategorinin de altında çok farklı ve sübjektif değerlendirmeler yapmak mümkündür. Ortadoğu eksenli gelişmeler nasıl okunursa okunsun, enerjinin naklinin Ortadoğu’nun sınırlarını ve jeopolitik önemini değiştireceği ve değişimlerin tamamının Türkiye’yi etkileyeceği ortak kanaatlerden birisidir. Türkiye’nin geleceğini de belirleyecek olan temel değişken ise Enerji nakil hatlarının Avrasya koridorunda hangi coğrafi alanı kullanarak AsyaAvrupa arasında nakli gerçekleştireceğidir. Hazar Denizi çevresinden gelen boru hatlarının yönü Türkiye’nin gelecekteki jeopolitik konumunun da anahtarı olacaktır. Ayrıca Afrika kökenli enerjinin izleyeceği coğrafi rota, Türkiye’yi yakından ilgilendirmektedir. Türkiye-Yunanistan-İtalya, Türkmenistan-Türkiye-Avrupa doğal gaz boru hatları projeleri ile birlikte, Mısır-Türkiye, Irak-Türkiye ve Nabucco doğal gaz boru hatları projeleri gerçekleşmesi durumunda, Ülkemiz tarihinde belki de ilk olarak coğrafi konumunun getirdiği avantajı yaşamış olacaktır. Diğer alternatifler olan Rusya’nın Güney akım projesi, ya da Trans Asya Projesi, Irak-İsrail ve Ortaasya-Pakistan eksenli projelerin gerçekleşmesi ise Türkiye’nin konumunu aşındıracak gelişmeler olarak görünmektedir. Cambridge Üniversitesi profesörü ve Avrupa Dış İlişkiler Konseyi araştırmacısı Pierre Noel’in “Açık, rekabetçi, kapitalist bir ekonomi mevcut ve isteyen istediği boru hattını inşa eder" şeklindeki beyanı dahi petropolitiğin ne gibi değişmelere neden olacağının göstergesi gibidir. Enerji boru hatlarının ağırlıklı olarak Rusya’nın güney ve kuzeyini kullanması durumunda, Türkiye’nin jeopolitik dengelerdeki eksen olma düşüncesi oldukça zayıflayacaktır. Buna Afrika’nın doğalgazının ve petrolünün Avrupa’ya naklinin Akdeniz üzerinden olması, Ortadoğu ve Ortaasya petrol ve doğal gazının Türkiye dışındaki ülkeler üzerinden yapılması durumu da eklenince, Türkiye’nin jeopolitik ve jeostratejik koordinatlarında da eksen kayması olacaktır. Aslında Türkiye’nin diplomatik ve jeopolitik çıkar hesapları yapılırken Afro-Avrasya merkezli enerji dolaşımının ne anlama geldiği iyi okunmalı ve sonucun sadece diplomasi ile alınmayacağının farkında olunmalıdır. Haritayı diplomatik bir dille okumak yerine, kültürel ve politik okuma yapmak son derece önemlidir. Ayrıca ülkenin enerji politikaları belirlenirken, petrol ve doğal gazın uzun vadede tükenebilecek bir enerji kaynağı olduğunu unutmadan, projeksiyonlar yapılmalıdır. Türkiye’nin geleceğini pratik jeopolitiğin yerine, yapısal jeopolitik süreçlerin belirleyeceği anlaşılmalıdır.

Keywords: