Abstract:

18.yüzyılda İstanbul’daki ticareti değerlendirme amacındaki bu çalışma, 1750-1763 yılları arasındaki döneme ait İstanbul Ahkâm Defterleri’nin tasnifine yöneliktir. Ahkâm defterlerinde yer alan kayıtlardaki hükümleri tasnif edebilmek için; (a) defter numaraları, (b) başvuru yerleri, (c) ihtilaf konuları, (d) ihtilafın taraflarının sosyal konumları, (e) ihtilafın taraflarının dinleri ve (f) başvuru yılları, temel analiz değişkenleri olarak seçilmiştir. Her bir hüküm, bu sistematiğe göre -öncelikle kendi içlerinde ve daha sonra da genel analize tabi tutularak- incelenmiştir. İstanbul Ahkâm Defterleri Kayıtları’nda, Mayıs 1750 - Aralık 1763 tarihleri arasındaki dönemde, ticaret ile ilgili olarak 221 tane hüküm tespit edilmiştir. 3-6 arasında yer alan ilgili Ahkâm defterindeki bu hükümlerden,fazla kaydın 3 numaralı defterde (%28,1) yer aldığı görülmüştür. İstanbul’da yaşanan ticari sorunların, yoğunluklu olarak “ticari emtianın alımı, satımı, fiyatı, tahsisi, nakli ve depolanması” (%44,3) ve “deniz ticareti, gemicilik, deniz kazaları ve kazaya uğrayan ticari emtia” (%35,3) konularıyla ilgili oldukları belirlenmiştir. Bununla birliktefazla ticari sorun, Haslar (%40,3) bölgesinde yaşanmıştır. Yine, Suriçi ile Üsküdar kazalarında sıklıkla “zahire, odun, kömür vs. temini ve nakli” (sırasıyla 12 ve 35 karar); Galata ile Haslar kazalarında yoğunlukla “kazaya uğrayan ticaret gemisindeki emtianın kurtarılması, korunması ve sahibine iadesi” (sırasıyla 8 ve 35 karar) konularına ilişkin sorunlar yaşanmıştır. 18.yüzyılda İstanbul’daki ticari sorunların, çoğunlukla yönetilenler (reaya) arasında yaşandığı (%76) belirlenmiştir. Hem müracaat eden ve hem de şikayet edilen taraflar, çoğunlukla şehir merkezinde yaşayan Müslüman yönetilen reayadan müteşekkildir. İncelenen dönemdeki sorunların %22,6’sının, 1760-1761 yılları arasındaki dönemde yaşandığı tespit edilmiştir.

Keywords: