Abstract:

Eski Anadolu Türkçesi Türk dilinin Oğuz koluna dayanan ve Hazar Denizinin batısında, Anadolu coğrafyasında 11.-15. Yüzyıllar arasında kullanılan tarihi bir yazı dilidir. Bu yazı dili bir taraftan Eski Türkçe’nin izlerini taşırken diğer taraftan Osmanlıca ve Türkiye Türkçesi’nden de çeşitli özellikleri üzerinde barındırır. Bu dönem Türkçesi yabancı unsurlar bakımından Batı Türkçesi’nin en temiz devridir. Bu devirde Türkçe’nin içine, Arapça ve Farsça unsurlar girmeye başlamıştır. Bu yazı dili için Eski Türkiye Türkçesi tabiri de çokça kullanılmıştır. Bu dönemde Türk Edebiyatı’na damga vuran çok önemli eserler meydana getirilmiştir. Bu çalışmada Eski Anadolu Türkçesi döneminde kullanılan insanlarla ilgili niteleyiciler üzerinde durulmuştur. Tespit edilen insan niteleyicileri günümüz Anadolu Ağızları’nda hangi şekillerde ve nasıl bir yoğunlukta kullanılmaktadır? Sorusuna cevap aranmaya çalışılmıştır. Türkçe’nin tarihi seyrine bakıldığında çeşitli dönemlerde varlığını sürdüren dönemsel kullanımların, günümüz Anadolu Ağızları’ndaki yansımaları, Türkçe’nin tarihi süreçte izlediği yol ve etki yoğunluğu hakkında bizleri aydınlatacaktır. Dünya dilleri arasında önemli bir yere sahip olan Türkçe’nin çeşitli dönemlerdeki kalıntılarının günümüzdeki izdüşümleri, dilimizin yaşadığı tarihsel serüven hakkında ipuçları göstermesi açısından da önemlidir. Bu nedenle çalışmanın kültür dünyamıza önemli katkılar sunacağı muhakkaktır. Bu çalışmada Eski Anadolu Türkçesi döneminde insanlar için kullanılan niteleyicilerin günümüz Anadolu Ağızlarındaki durumları hakkında bir inceleme yapılmıştır. Eski Anadolu Türkçesi döneminde insanlar için kullanılan niteleyiciler Derleme sözlüğünde taranarak üç bölümde gruplandırılmıştır. Bu gruplar; halen aynı şekliyle kullanılan niteleyiciler, başka bir niteleyiciye dönüşmüş olanlar ve başka bir anlamda kullanılan kelimeler şeklindedir.

Keywords: