Özet:

    Türk dünyasındaki destanlarda coğrafi farklılıklara rağmen meydana gelen ortak paydalar, destan kahramanlarının “birey” olarak değil, “toplumu temsil eden bir kahraman” olarak ortaya çıkmasından kaynaklanmaktadır. Oğuz Kağan ile başlayıp Dede Korkut ile devam eden Batı Türkleri yani Oğuzların ortak alp tipini birçok destanda görmekteyiz. Her ne kadar Dede Korkut’ta yer alan hikâyeler, Müslüman Türk toplumunu anlatsa da Türklerin İslamlaşmadan önceki yaşantılarının birçok özelliğini üzerinde barındırmaktadır. Araştırmacıların Türk destanlarının Batı kaynaklı destanlardan ayrılan yönü olarak işaret ettiği destan kahramanlarının olağanüstü doğumları bazı Altay, Hakas, Özbek, Kırgız, Kazak, Tıva destanlarında da kendini göstermektedir. Bu sebepten Türk dünyasını Türkiye ile sınırlamadan bu coğrafyalardaki Türk destanlarının bazılarını inceleyerek kahramanın doğumundaki olağanüstülüklere değineceğiz. Bu olağanüstülükler daha çok, çocuksuz bir anne-babanın çok ileri bir yaşta dua ile, rüyada görülen derviş ile veya dervişin verdiği bir şey ile (çoğunlukla elma) çocuk sahibi olması; kahramanın mezar, mağara gibi kapalı bir alanda doğması ve peri, gün ışığı, kurt gibi çeşitli mitik unsurlarla dünyaya gelmesi etrafında toplanmaktadır. Abstract     The common points, occuring in Turkish epics despite the geographical differences stem from the epic heroes’ occuring not as own “individual” but as a “hero, representing the society”. The common “alp” type in Western Turks (namely the Oghuz Turks), beginning from Oghuz Kagan and continuing up to Dede Korkut, is seen in most epics. Although the stories of Dede Korkut cover the Muslim Turkish community, they include many parts from cultural and social aspects of Turks’ experiences in pre-Islamic period. Extraordinary birth of epic heroes, which the researchers have pointed out as the seperating point of Turkish epics from Western-based epics appear in some Altay, Khakassia, Uzbekh, Kirghiz, Kazakh and Tyva epics. So, we are going to point out the extraordinary sides in the births of some epic heroes, by examining some of the Turkish epics from those geograhical areas, without limiting the Turkish world only with Turkey. The extraordinary births usually group around an old and childless couple, having a baby after many prayers, dervish or having something (usually an apple) by him in dream; the birth of the epical hero in closed area such as a grave, cave and coming into the world with several mythical elements such as fairies, wolfs, daylight.

Anahtar Kelimeler: