Özet:

18. yüzyıl Batı Avrupa devlet ve toplumları, eskiye göre çok farklı bir dünya görüşüne, anlayışa, sisteme, işleyişleri bakımından toplumsal kurumlara sahip hale geldiler. Fransızlar bu yeni ve farklı durumu “civilisation” olarak isimlendirdiler. Civilisation, Batı Avrupalılar gibi olma tutkusuna sahip toplumlar açısından erişilmek istenen idealin ismi olarak anlam kazandı. Avrupalılar gibi olma idealine sahip 19. yüzyıl Osmanlı bürokratları, gazetecileri ve edebiyatçıları civilisation ile ifade edilen zihniyet ve hayat tarzı karşısında farklı tutumlar sergilediler. Sergilenen tutumlar bir kavram karmaşasının üzerinde şekillendi. Civilisation, Türkçeye “medeniyet” olarak aktarıldı. Osmanlı bürokratlarından ve aydınlarından bir kısmı geleneksel “medeniyet” sözcüğü zihinlerde yer edinen civilisation’a sert eleştiriler yöneltirken, diğer bir kısmı medeniyet sözcüğü üzerinden her şeyi ile civilisationu zihniyet ve hayat tarzına sahip olma ile idealleştirdiler. Bazıları ise geleneksel “medeniyet” sözcüğüne atıfla “civilisation”u Osmanlı zihniyeti ve yaşam tarzı için meşrulaştırırken, öte yandan da ona erişmenin yolunu göstermenin çabasını yürüttüler. Bu araştırma “civilisation”un “medeniyet”e dönüşme sürecini ve “medeniyet”e yüklenen anlamlar etrafında gerçekleşen düşünce tartışmalarını konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler: