Görüntüleme
47
İndirme
13
Bu makalede “akılcıların tasavvufa karşı” olduğu şeklindeki algı mercek altına alınarak, nassların yorumunda akla büyük önem veren Mu‘tezile mezhebine mensup müfessir Zemahşerî’nin el-Keşşâf tefsiri özelinde tasavvufa yaklaşımı analiz edilmiştir. Bu algı aynı zamanda tasavvufun akıl karşıtı bir disiplin olduğu vehmine yol açtığı için yorumda aklı önceleyen bir alimin tasavvufa bakışını tespit etmek önem arz etmektedir. Zemahşerî’nin Allah sevgisinden bahseden âyetlerde, sûfîlerle alay eden ifadeler kullandığı iddia edilmiş ve bu ifadeleri, akılcı düşünce yapısına sahip olmasıyla ilişkilendirilmiştir. Çalışma, bu çıkarımın isabetli olmadığı iddiasını savunmuştur. Bundan dolayı müfessirin tefsirinde yer verdiği tasavvufî konuları, hayatı, diğer eserleri ve ilk dönem sûfîlerin görüşleriyle birlikte değerlendirerek onun tasavvufa yaklaşımı hakkında bütüncül bir portre çizmeyi hedeflemiştir. Zemahşerî, tefsirinde Müslümanları dünyaya karşı zâhid davranmaya ve takvalı eylemlere yönelmeye davet etmeye çalışmıştır. Bu amaçla zühd, takva, ihlas, tevazu gibi tasavvufî kavramlara yer vermiştir. Bununla birlikte sûfî tarikatlara bazı konularda yönelttiği ağır eleştiriler dikkatleri çekmektedir. Bu eleştirilerin odak noktasını, bazı sûfîlerin ilahî aşk anlayışı ve nassların yorumunda zahirî anlamdan uzaklaşıp bâtınî anlama yönelmeleri oluşturmaktadır. Zemahşerî’ye göre Allah’ı sevmek, ona yönelmek ve ibadet etmektir. Allah’ın kulunu sevmesi ise ondan razı olmasıdır. Sûfîlerin tarikat ritüelleri esnasında cezbeye gelerek Allah sevgisinden dolayı kendilerinden geçmelerini, bayılmalarını, raks etmelerini Kur’ân ve sünnete aykırı, gayrî İslamî uygulamalar saymıştır. Çünkü Mu‘tezile, tevhid ilkesi gereği Allah hakkında ancak tenzihî bir dille konuşulabileceğini düşünmektedir. Sûfîlerin ilahî aşk ritüelleri, temelde Kur’ân ve sünnete, özelde ise Mu‘tezile’nin tenzîh akidesine ters düşmekte ve teşbîh inancını yansıtmaktadır. Onun eleştirilerinin amacının, tenzîh akidesini ve Kur’ân’ın lafzî anlamını muhafaza etmek olduğu görülmektedir.
This article examined perception that "rationalists are against taṣawwuf" and analyzed understanding to taṣawwuf of rational Zamakhsharī in context Kashshāf. Since this perception also leads to delusion that taṣawwuf is an anti-rational discipline, it’s important to identify a rationalist's view of taṣawwuf. It is said that Zamakhsharī used expressions mocking the Ṣūfīs in verses mentioning God’s love, and these expressions were associated with his rational mindset. The study argues this inference isn't accurate. It aims to draw a holistic portrait about his approach to taṣawwuf by evaluating the taṣawwuf subjects included in his tafsīr, life, other works and the views of the leading Ṣūfīs. Zamakhsharī, invites Muslims to behave asceticism against the world and turning to taqwā. He included sûfî concepts such as zuhd, taqwā, ikhlāṣ, and humility. But he criticized Ṣūfī's sects heavily on some issues. The focus of these criticisms is understanding of divine love advocated and the ideas that it’s necessary to move away from ẓāhir and turn bāṭin. According to him, loving Allah is to turn and worship Allah. Loving God to servant is him being pleased with him servant. He considered some Ṣūfīs were attracted to them during their sect rituals, passed out, fainted, and danced because of loving Allah, contrary to the Qur'an and Sunnah, as non-Islamic practices. Muʿtazila argues that about God can only be spoken in a language of tanzīh. Divine love rituals of some Ṣūfīs basically contradict the Qurʾān and Sunna, and in particular to tanzīh creed of Muʿtazila and reflect tashbīh (similitude) creed.
Alan : İlahiyat
Dergi Türü : Ulusal
Makale Detay 
Benzer Makaleler
PDF Görüntüle
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
