Özet:

Bu makalede, metinlerarası bağlarla ilişkilenmiş dört anlatının yakından incelenmesi yoluyla Fransız ve Osmanlı edebiyatlarında çeviri uygulamaları hakkındaki çalışmalara katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Bunlardan ilki, Miguel de Cervantes’in ilk kitabı olarak 1585’te basılan La Galatea başlıklı pastoral romanstır. Fransız yazar Jean-Pierre Claris de Florian, 1783 yılında bu romansa, deyim yerindeyse, bir nazire yazarak Galatée başlığıyla yayımlamıştır. Florian, daha kalabalık dolayısıyla entrika açısından daha karmaşık olan altı kitaplık La Galatea’yı bazı karakterleri çıkararak ve metni edebiyat üzerine tartışmaya dönüştüren sohbet kısımlarını atlayarak üç kitapta yoğunlaştırmış ve dördüncü kitapta romansın sonunu yazmıştır. Şemseddin Sami, 1873 yılında Florian’ın romansını Türkçeye çevirmiş, birkaç yerde dinî ögeleri uyarlamak veya yok saymak dışında çoğunlukla kaynak metne bağlı kalmıştır. Viçen Tilkiyan’ın 1876 yılında Ermeni harfli, ertesi yıl Arap harfli Türkçe olarak yayımladığı Çoban Kızlar başlıklı yapıt da Galatée’nin son derece serbest bir çevirisidir. Bu nitelğiyle, Şemseddin Sami’nin görece sadık çevirisine karşılık, Osmanlı çeviri anlayışına daha uygun bir yeniden yazımdır. Bu yapıtların karşılaştırmalı olarak mercek altına alınması, yüzyıllara yayılmış metinlerarası bir serüveni gün ışığına çıkardığı gibi Avrupa’da ve Osmanlı’da çeviri etkinliğini daha iyi kavramayı sağlamaktadır. Makalede, esinlenme, otosansür, özgünlük, taklit ve yeniden yazım gibi kavramlar ışığında, çeviri metinlerin kaynak metinlerle kurduğu ilişki sorgulanmakta, çeviride metinlerarası yaratıcılığın yeri tartışılmaktadır

Anahtar Kelimeler: