Özet:

Mental fiillerin bir alt sınıfı olan biliş fiilleri zihnin öğrenme, anlama, anlamlandırma ve karar verme gibi her türlü bilme edinimini kapsayan faaliyetlerini ifade eder. Bu çalışmada Azǝrbaycan Dilinin İzahlı Lüğǝti (Azerbaycan Dilinin Açıklamalı Sözlüğü) adlı dört ciltlik eserde yer alan madde başlarından hareketle tespit edilen biliş fiilleri öncelikle bilişsel psikolojinin verileri ışığında mental süreçler temel alınarak sınıflandırılmıştır. Bununla birlikte Azerbaycan Türkçesindeki biliş fiillerinin semantik istem yapıları incelenerek yeni bir sınıflandırma geliştirilmiştir. Semantik istem yapılarının belirlenmesinde durum dil bilgisinin betimsel yaklaşımı esas alınmıştır. Deneyimci, içerik ve uyarıcı biliş fiillerinin semantik yapısında bulunan temel semantik roller olarak benimsenmiştir. Azerbaycan Türkçesindeki biliş fiillerinin on bir farklı semantik yapı taşıdığı tespit edilmiştir. Biliş fiillerinin anlam bilimsel özelliklerini betimleyen bu sınıflandırma ile fiil sınıflandırma çalışmalarının yanı sıra sözlük bilimi, sözcük bilimi, söz dizimi ve Azerbaycan Türkçesinin öğretimi gibi alanlara da katkıda bulunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: