Atıf Sayısı
5
Görüntüleme
116
İndirme
68
Türkçenin her döneminde, her lehçesinde türetme, birleştirme, kalıplaşma gibi dil olaylarıyla söz varlığı zenginleşmiştir. Birleşik fiiller birleşme yöntemiyle oluşmuş, bir isim ile bir yardımcı fiilin veya iki ayrı fiilin bir araya geldiği ve bir kavramı karşıladığı fiil çeşitleridir. İki fiilin birleşmesinden meydana gelen birleşik fiillerde birinci fiil, şekilce zarf-fiil kuruluşundadır. Bil-, ver-, dur-, yaz-, gel-, gör-, kal- gibi fiiller bu yapıda yardımcı fiil olarak kullanılır. Bu kuruluştaki birleşik fiillerde esas fiil kendi anlamını korurken, yardımcı fiil, yeterlik, tezlik, sürerlik, yaklaşma vb. anlamlarla esas fiili tasvir eder. Yeni Uygur Türkçesinde ‚fiilimsi + yardımcı fiil‛ kuruluşundaki iki fiilin birleşmesiyle ortaya çıkan birleşik fiillerde, asıl fiil yardımcı fiile çoğunlukla -(I)p, –A, -y zarf fiil ekleriyle bağlanmaktadır. Asıl fiilin belirttiği hareketi karşılamak ve o hareketin tarzını açıklamak için gerekli olan unsur, yardımcı fiildir. Yeni Uygur Türkçesinde iki fiilin birleşmesi ile kurulan yapılardan bir bölümü kaynaşarak taban hâline gelmiştir: aparmaq (élip barmaq), apçiqmaq (élip çiqmaq), apqalmaq (élip qalmaq), apqaçmaq (élip qaçmaq), aptaşlimaq (élip taşlimaq), bérivetmek, boyivetmek, buzuvetmek, caylişivalmaq, çeylivetmek, çéçivetmek, çékivalmaq, çiqirivetmek, çiqirivalmaq, ekketmek (élip ketmek), ekkirmek(élip kirmek), epçiqmaq (élip çiqmaq), eppermek (élip bermek), eppérilmaq (élip bérilmaq), bésivalmaq vb. Bu çalışmada, taban hâline gelmiş yapılar ve bu fiillerin çatı eki almış biçimleri, kalıplaşma yoluyla isimleşmiş şekilleri Uygur Türkçesinin önemli sözlüklerinden Hazirki Zaman Uygur Tiliniň İzahlik Lugiti (1998) ve Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü (1995)’nden tespit edilmiş, mevcut kullanım örnekleri sınıflandırılarak çalışmaya dâhil edilmiştir. Uygur Türkçesinin bu iki önemli sözlüğü, ölçünlü dilin yanı sıra diyalektolojik malzemeyi de barındırmaktadır
The Turkish vocabulary enriches by means of the language activities such as derivation, compounding, becoming stereotyped in every term and every dialect of Turkish language. Compound verbs are verb types which are formed with the compounding method and a noun and an auxiliary verb or two different verbs come together and meet a concept. In compound verbs consisting of a compound of two verbs, the first verb is in the formation of verbal adverb in the terms of its form. The verbs such as bil- ( to know), ver- (to give), dur- (to stop), yaz- (to write), gel-( to come), gör- (to see), kal- (to stay) are used as the auxiliary verbs in this structure. While the main verbs protect their own senses in this formation of compound verbs, the auxiliary verbs describe the main verb by means of the senses such as ability, urgency, continuity, a close escape etc.In the new Uyghur Turkish, in the compound verbs consisting of the compound of two verbs in the formation of ‚verbal+auxiliary verb‛, the main verb is attached to the auxiliary verb generally with the verbal adverb affixes, -(I)p, –A, -y. The necessary element in order to meet the motion which the main verb shows and explain the type of that motion is the auxiliary verb. In the new Uyghur Turkish, a part of the structures formed by the combination of two verbs compounded : aparmaq (élip barmaq), apçiqmaq (élip çiqmaq), apqalmaq (élip qalmaq), apqaçmaq (élip qaçmaq), aptaşlimaq (élip taşlimaq), bérivetmek, boyivetmek, buzuvetmek, caylişivalmaq, çeylivetmek, çéçivetmek, çékivalmaq, çiqirivetmek, çiqirivalmaq, ekketmek (élip ketmek), ekkirmek(élip kirmek), epçiqmaq (élip çiqmaq), eppermek (élip bermek), eppérilmaq (élip bérilmaq), bésivalmaq etc.In this study, compound structures and the forms of these verbs with voice suffixes, the nominalized forms of them by means of becoming streotyped were determined from the important dictionaries of the Uyghur Turkish Language Hazirki Zaman Uygur Tiliniň İzahlik Lugiti (1998) and Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü (1995) and the available examples are added to the study by being classified. These two important dictionaries of Uyghur Turkish Language include dialectological materials as well as the standard language
Alan : Filoloji
Dergi Türü : Ulusal
Makale Detay 
Atıf Yapanlar
Benzer Makaleler
PDF Görüntüle
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
