Özet:

Makale Azerbaycan edebiyatının XIX. asırda yaşamış son sufi şairlerinden Seyid Abdulkasım Nebati hakkındadır. Burada onun devrine ve hayatına kısa bir ışık tutulsa da esasen onun yaratıcılığının (edebi faaliyetinin) mahiyetine – zıtlık içeren yönlerine ve sufi görüşlerine dikkat edilmiştir. Metinde şair hakkında söylenen muhtelif tezatlı ve benzer fikirler de dikkatle incelenir, kesin mantığa uygun ve bilimsel neticelere ulaşılır. Bu özellikler beş maddede sıralanmıştır. Tasavvufun XIX. asırdaki vaziyeti, onun edebiyatta tezahürü ve manevi-ahlaki değerler sisteminde tuttuğu yer ve onun Nebatinin eserlerindeki ifadesi kendi yansımasını bulur Şair Gacarlar hakimiyetinin karışık döneminde yaşadığından hayatı mahzun, dünya görüşü tezat ve zıtlıklarla doludur. Belki de bu sebepledir ki, araştırmacılar da Sovyet döneminin ideolojisine bağlı olarak farklı yanaşmış ve değerlendirmişler. Makalede birçok araştırmacının fikirlerine baş vurulmuş, eserleri değişik açılardan incelenmiştir. Baş vurulan kaynaklarla beraber Nebatinin şiirleri objektif yanaşma ile tahlil edilmeye çalışılmış, edebi yaratıcılık portresi çizilmiş ve tasavvuf yönüne ışık tutulmuştur. Nebati’nin şiir janrında getirdiği yenilikle beraber, Bahr-ı Tavîl’inden de geniş bahsedilir. Bu numunenin felsefi ve bedii (edebi) hususiyetleri incelenir. Onun kullandığı bu türün sonraki dönem Azerbaycan şiirindeki etkisi, özellikle Mirze Alekber Sabir’in edebi hayatında yeni kazandığı mazmun (kavram) ve manayı da içermektedir.

Anahtar Kelimeler: