Özet:

Ermeniler Anadolu topraklarında 9.yüzyıldan 18.yüzyıla kadar millet-i sadıka (sadık millet) olarak rahat, mutlu ve müreffeh bir hayat yaşamışlardır. Fransız İhtilali ile yayılan milliyetçilik akımından etkilenen Ermeniler, devletin gücünün zayıfladığı dönemde isyanlar çıkarmaya başlamışlardır. Büyük devletler bu önemli coğrafyayı kontrolleri altında tutabilmek maksadıyla “Şark Meselesi” kapsamında azınlıkları özellikle Ermenileri kullanarak Osmanlı Devleti’nin iç işlerine müdahale edip onları kendi amaçları için araç olarak kullanmaya çalışmışlardır. Ermenileri ilk olarak kullanmaya çalışan Fransa, Osmanlı toprakları içinde kendilerinin himaye edeceği Katolik Ermenilerin oluşmasına öncülük ederken; Ortodoks Ermenileri Rusya, Protestan Ermenileri de İngiltere ve ABD kullanmıştır. Osmanlı Devleti’nde gerileme süreciyle baş gösteren siyasi, ekonomik ortam, şer güçlerin tahrik ve teşviki, Ermeni Kilisesi ve Patriğin çalışmaları ve nihayetinde misyonerlerin faaliyetleri Ermeni meselesinin büyüyüp gelişmesine sebep olmuştur. Anadolu topraklarında olumsuzluk yaşanan yerlerden biri de; Akdeniz’e açılan, önemli yolların geçtiği kavşak noktasında yer alan, doğal zenginlikleriyle coğrafi ve stratejik öneme haiz Cebel-i Bereket Sancağı’dır. Bu bölgenin önemini bilen Ermeniler, burada dış devletlerin özellikle Fransızların desteğiyle bölgeyi kontrol altına almayı amaçlamıştır. Özellikle 1909 Adana olayları ile bölgede yaşanan gerginlikler, Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele yıllarında da artarak devam etmiştir. Büyüyen isyanlar ve yaşanan birtakım olumsuzluklar üzerine Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı esnasında Tehciri Kanunu’nu çıkarmak zorunda kalmıştır. Ermeni tehcirinin uygulandığı yerlerden biri Cebel-i Bereket Sancağı ve civarıdır. Bölgede karışıklıklar çıkaran Ermeniler genellikle Suriye ve Halep bölgesine tehcir edilmiştir. Osmanlı Devleti Cebel-i Bereket Sancağı’nda tehcir kararını uygularken o günün şartlarına göre titizlikle her türlü tedbiri almaya çalışmıştır. Ermeni tehciri 20.yüzyıldan günümüze kadar dış devletler tarafından Türkiye’ye karşı yapılan asılsız suçlamaların kaynağını oluşturarak siyasi bir mesele haline gelmiştir. Bu asılsız suçlamalar dünya kamuoyunda Türkiye’yi zor durumda bırakmayı hedeflemektedir. Bu çalışmada Cebel-i Bereket Sancağı’nda Osmanlı arşiv belgelerine atıfta bulunarak, tarihi çerçeve içerisinde Ermeni tehciri sırasında ve sonrasındaki uygulamalar ve olaylar yorumlanacaktır.

Anahtar Kelimeler: