Özet:

Sultan II. Abdülhamid’in tahta çıkmasından itibaren uyguladığı Panislamist politika doğrultusunda diğer İslam ülkeleri ile olduğu gibi Fas devleti ile de etkileşim kurulmuştur. Avrupalı devletlerin ve özellikle de Fransa’nın Afrika’daki sömürge faaliyetlerine engel olabilmek için Osmanlı devleti ile Fas arasında elçilik kurulması amacıyla defaatle ve çeşitli yöntemler kullanılmasına rağmen buna muvaffak olunamamıştır. Fransa’nın Osmanlı devletini Kuzey Afrika’da kendisine karşı tehlike olarak görmesi ve Osmanlı devleti ile Fas arasındaki ilişkileri çok yakından takip ederek engellemesi iki devlet arasında elçilik kurulamamasının en büyük nedeni olmuştur. Bu bağlamda Osmanlı devleti Fas siyasetinde İngiltere, İspanya ve nihayetinde Almanya’nın desteğini alarak Fas ile ilgili olaylara müdahil olarak Fransa’ya rağmen Fas siyasetini geliştirmeye çalışmıştır. II. Meşrutiyet döneminde ise Fas ile ilişkiler askeri misyon şeklinde gelişmiş ve Osmanlı devleti, Almanya ile birlikte Fas’ta faaliyet göstermiştir. Fas ordusunda görevlendirilen Osmanlı subayları Fransız işgaline karşı direniş faaliyetlerinin örgütlenmesi ve mücadelenin sürdürülmesinde çok önemli görevler üstlenmişlerdir. Fransa devletinin gayretleri ile Fas ordusundan uzaklaştırılan Osmanlı subayları Fas’ı terk etmeyerek hem kabilelerin direnişlerine destek olmuşlar hem de kurdukları cemiyetler ile Fas’ta Fransa aleyhine kamuoyu oluşturarak mücadelelerini devam ettirmişlerdir.

Anahtar Kelimeler: