Özet:

Bosna - Hersek’in Osmanlılar tarafından fethi, XV. yüzyılın ikinci yarısında tamamlanmıştır. Bosna bölgesinde fetihlerin başlaması ile Boşnaklar arasında Müslümanlık yayılmaya başlamıştır. Bundan sonra Boşnaklar, Osmanlı Türk kültür çevresine girerek Osmanlı coğrafyasını anavatan olarak benimsemişlerdi. Osmanlı İmparatorluğu'na karşı, Sırbistan Karadağ ittifakı ile başlayan Sırp isyanı, Ekim 1876 sonunda Sırbistan’ın mağlup edildiği halde Karadağ tek başına dağlık bölgelerde isyanı sürdürdü. 1877 yılında Osmanlı-Rus harbi başladığında Karadağ ile olan harp hala devam ediyordu. Rus destekli Karadağ birlikleri, Boşnak kenti Niksiç’i ele geçirmesi ve 1878 Berlin Antlaşması neticesinde Boşnakların Osmanlı coğrafyasına göçü başladı. 1878 tarihinde başlayan Bosnalıların Türkiye’ye göçü, Osmanlı ile Rusya ve Avusturya savaşlar ve iç çatışmalar yaşandıkça devam etmiştir. Türkiye Cumhuriyeti devrinde Yugoslavya ile yapılan nüfus mübadelesiyle Bosnalı Müslüman nüfus Türkiye’ye gelmeye devam etmiştir. Son Bosna savaşı süresince de göç yaşanmış, ancak bu son göçmenler barıştan sonra büyük oranda yurtlarına dönmüştür. Boşnak göçmenler, önce işgal edilmeyen Balkanlardaki Osmanlı topraklarına gelmiş daha sonra İstanbul’a ulaşmıştır. Göçmenler hükümet tarafından İstanbul çevresinde ve yakından başlanarak Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde iskân edilmişlerdir. Boşnak göçmenler, İstanbul çevresi, Edirne, İzmit, Sakarya, Bursa, Balıkesir, Eskişehir, Manisa, İzmir, Anakara, Amasya, Sivas, Erzincan, Samsun, Trabzon, Adana gibi çok farklı bölgelerde iskân edilmiştir. Göçmenler mesleklerine ve yaptıkları işlere göre şehir, kasaba ve köylerde yerleştirilmişlerdir. Göçmenlerin göç, barınma, iaşe, iskân, iş kurma gibi masrafları, Hükümet tarafından kurulan Muhacirin İskân Komisyonu vasıtasıyla karşılanmıştır. Şehir veya köylerde iskân edilen göçmenlerin evlerinin yapım masrafları büyük oranda devlet tarafından karşılandığı gibi şehirlerde yerleşenlerden iş kurma imkânı olmayanlara maddi destek, köylerde yerleşenlere arazi, hayvan, tohumluk gibi yardımlar yapılmıştır. Bosna göçmenlerinin ekonomik ve kültürel yönden Türkiye’de önemli etkisi olmuştur. Göçmenlerin bir kısmı varlıklı ailelerden oluştuğundan kendi işlerini kurarak ticaret ve üretime katkı sağlamışlardı. Tarım alanlarında yerleştirilenler, üretim yöntemleri ve çalışkanlıkları ile üretimi artırmışlardı. Farklı gelenek ve kültürle, Türkiye’de toplumsal zenginliğe katkı sağlanmıştır. Konu ile ilgili Osmanlı ve Cumhuriyet arşivlerinde, İngiliz arşivlerinde önemli bilgiler bulunmaktadır. Devrin gazete ve diğer kaynakları da konu akında bilgiler içermektedir.

Anahtar Kelimeler: