Özet:

Toplumsal alanı şekillendiren dini öğretilerin ve tutumların gelişerek farklı kollardan ilerledikleri açık bir gerçektir. Bu kolların zamanla kendi içerisinde geçirdikleri değişim de bu sürecin bir parçası olmaktadır. Özellikle toplumsal alanın maruz kaldığı ekonomik, siyasi ve sosyal etkenler beraberinde birtakım dini tutum ve davranışların da değişmesine neden olmaktadır. Hatta dini unsurların o şartlara uygun olarak yorumlanmasına neden olmaktadır. Özellikle edinilen tasavvuf ve fütüvvet anlayışı da bu değişim sürecinden etkilenmektedir. Bu değişimler olumlu anlamda olduğu gibi olumsuz anlamda da olabilmektedir. Bu değişimin etkisinin görüldüğü alanlardan bir tanesi de Melamilik kültürüdür. Bu çalışmanın temel konusunu da geçen zaman içerisinde Melamilik kültüründe meydana gelen bu değişim ve bu değişimin toplumsal alandaki yansımaları oluşturmaktadır. Bunun için de öncelikle Melamiliğin tarihsel gelişimine yer verilecektir. Daha sonra Horasan Melamilerinden olan İmam Gazali’nin Melamiliğe yönelik anlatılarına ve dönemindeki Melamilere yönelttiği eleştirilere yer verilecek ve beraberinde Sabri Fehmi Ülgener’in Anadolu'da yaşanan fütüvvvet ve tasavvuf anlayışıyla birlikte şekillenen Melami kültürünü değerlendirmesine yer verilecektir. Son olarak da bu iki düşünürün çıkarımları kendi arasında karşılaştırılacaktır. Böylece hem Horasan Melami kültürü ile Anadolu'daki Melami kültürü karşılaştırılmış olacak hem de birbirlerinden coğrafi olarak ve çalışma alanı açısından da farklı olan iki düşünürün karşılaştırması yapılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler: